Обсуждены и интерпретированы основные вопросы компьютерной лингвистики

online-tarjim a  tizim i 
ham  faol  yo'lga 
qo'yilgan.
Avtom atik  tahrir 
-   kompyuter  lingvistikasining  asosiy  yo'nalishlaridan  biri 
bo'lib,  u  kompyuterdagi  matn  muharrirlari 
(M icrosoft  Word,  E xcel,  Wordpad, 
Lexicon) 
rivojlanishi  bilan  bog'liqdir.  Avtomatik  tahrir  matndagi  mexanik  xato- 
larning  avtomatik  tarzda  to'g'rilanishi  va  xato  ckanligi  haqidagi  signallarning 
userga  taklif etilishi  kabilar  bilan  bog'liq.  Aniq  misollar  bilan  tushuntiriladigan 
bo'lsa,  Microsoft  Word  dasturi  bilan  ishlar  ekanmiz,  unda  so'zlarning  yozilishi 
bilan  bog'liq xatolar bo'lsa,  ularning ostiga qizil yoki  ko'k rangda chizilishi,  katta 
harf bilan  yozilishi  kerak  bo'lgan  so'zlarning  avtomatik  bosh  harfga  o'tkazilishi, 
hujjatga avtomatik numeratsiya qo'yilishi kabilar avtomatik tahrir erishgan yutuq- 
lar  hisoblanadi.
Avtomatik  tahrir  yo'nalishi  XX  asr  o'rtalariga  kelib  rivojlandi.  U  matn  mu­
harrir  dasturlari  bilan  birgalikda  yangicha  imkoniyatlar  bilan,  qo'shimcha  effekt- 
lar  bilan  boyimoqda.  Shu o'rinda alohida  ta’kidlash  zarurki,  avtomatik  tahrirlash 
tizimi  faqat  matn  muharrirlari  dasturlari  bazasiga  qo'shilgan  tillarda  amal  qiladi, 
masalan,  ingliz,  rus,  nemis,  fransuz tillarida.
Avtomatik  tahrirlash  tizimi juda  ko'p  amaliy  vazifalarni  o'z  ichiga  oladi.  Bu 
vazifalarning  eng  asosiylarini  umumlashtirib  sanab  o'tmoqchimiz:
-   orfografiyani  tekshirish;
-   grammatika  va  stilistikani  tekshirish;
-   kontekstli  qidiruv;
-   formatlash;
-   avtom atik  referatlash  -   m atndagi  kalit  so 'zlar  asosida  uning  umumiy 
mundarijasini  yaratish;
-   matn  ichiga jadval,  rasm,  turli  figuralar,  klip-artlar,  grafik  sxemalar,  dia- 
grammalar  qo'shish,  giperhavolalar  bilan  ta ’minlash;
-   matndagi  abzaslar,  belgilar,  so'zlarning  aniq  miqdorini  aniqlash  (statistika- 
sini  ko'rsatish);

---

144
A. Rahimov
-
  tezaurus  xizmati  -   matndagi  muayyan  so'zning  sinonimik  variantlarini 
aniqlash;
-  transliteratsiyalash -  bir alifbodan  boshqa  alifboga o'tkazish  (masalan,  kirill 
alifbosidan  lotin  alifbosidagi  harfga  almashtirish).
Ms  Word  dasturida  orfografiyani  tekshirish  imkoniyati  cheklanganligi  bois 
hozirgi  kunda  maxsus  Spell  Checker  dasturlar  yaratilmoqda.  Bunday  dasturlar 
sirasiga  quyidagilarni  kiritish  mumkin:  SpellLink  Multilingual  Pro  (ingliz.  ispan, 
italyan,  nemis,  fransuz,  portugal,  ukrain  tillaridagi  so'zlarning  to 'g 'ri  yozilishini
Spanish,  Ruta  1.0  (rus  va  ukrain  tillaridagi  so‘zlarning  imlosini  tekshirishga  yor- 
dam  beradi),  Asutype,  Spellex,  Spell  Catcher  kabi.