Автоматика асослари ва микропроцессор техникаси

 
Сигнал генераторларининг тузилиши. 
 
Генератор қурилмаларини ишлаш принципи фақат чиқарилаѐтган сигнални 
шаклига боғлиқ бўлади. Маълум шаклдаги генераторни тузилиши сигнал табиатига 
боғлиқ бўлмайди. Кенг миқѐсда ишлатиладиган сигнал генераторларнинг ишлаш 
принципи билан танишамиз:
1. Даврий тўртбурчакли гидравлик сигнал генератори. (2-расм).

---

 
32 
2-расм 
Бу генераторнинг ишлаши қуйидагича содир бўлади. Қурилмада 
2
1
Q
Q

шарти бажарилганда генератор сиғимини H
max
баландликка тўлиши маълум 
муддатни талаб қилади. Сиғим тўлиши билан суюқликни сифон орқали катта Q
2M
қиймат биланоқиб чиқиши содир бўлади. Бу оқиш сиғимидаги суюқлик сатҳини H
0
қийматга тенглашиши билан маълум муддатга тўхтайди. Бу муддат даврида Н яна 
кўтарилади ва унинг қиймати H
max
сувни чиқишини яна қайтарилади. Кўриниб 
турибдики, бу сигнал генераторида чиқиш сигнали параметрларини (t, T, Q
2
) 
ўзгартириш имкони мавжуд. Масалан Q
1
ни узгартириш орқали сигнал даври Т ни 
узгартириш мумкин. 
2. Автомобил бурилишининг ѐруғлик сигнализатор (3-расм). 
 
3-расм 
 
 
Маълумки бундай ѐруғлик сигнализатори автомобилни бурилишини минутига 
60-120 марта лампа Л ўчиб-ѐниши орқали кўрсатади. Сигнализатор таркибига 
электромагнит ЭМ, якор 1, ток ўтказувчи тор 2 , ва контакт 3 киради. Қурилмани 
бошланғич ҳолатида (калит К узилган ҳолатида) ток ўтказувчи тор 2 ни тортиш кучи 
таъсирида контакт 3 узилган ҳолда туради. Бундай ҳолда калит К уланса, унда 
сигнализатор лампаси Л қурилманинг якори 1, тор 2, каршилик R ва ЭМ чулғам 
орқали манба E
6
га уланади. Натижада лампадан паст ток I
R
маълум муддатгача ўта 

---

 
33 
бошлайди. Бу муддат ичида ток ўтказувчи тор 2 қизийди ва ва оқибатда уни тортиш 
кучи F
e
секин-секин камая бошлайди. Торнинг тортиш кучи электромагнит тортиш 
кучига тенг бўлганда контакт 3 уланади ва сигнализатор лампаси Л ни ташқи 
манбага электр ўтказувчи тор 2 ва қаршилик R сиз улайди. Натижада сигнализатор 
лампаси Л дан катта ток оқа бошлайди. Бундай ҳолат электр ўтказувчи тор 2 ни 
совиб улгуришигача сақланади. Тор совиб улгуриши билан унинг тортиш кучи 
тикланади ва контакт 3 ни узилишига олиб келади. Қурилмада юқорида баѐн 
қилинган ҳаракатлар яна қайтарилади.