|
Respublika tashqi savdo aylanmasida yuqori ulushga ega bo‘lgan
dunyo mamlakatlari (%hisobida)
12.3-jadval
Mamlakat-
lar
yillar
1999
2001
2003
2004
2007
20
08
2010
2011
2012
Belgiya
Buyuk
Britaniya
Germaniya
Eron
Xitoy
Кoreya
Turkiya
Shveysariya
AQSH
1.2
4.7
4,7
....
6.3
3.2
4.8
5,0
5.0
1.7
5.3
4,4
....
5.7
3.3
3.7
7,3
7.3
2,6
10,1
11,0
8,4
6,9
9.0
8,2
6,0
8,6
1,6
9,7
8,1
7,8
6,5
10,4
9,0
3,5
13,4
0,8
2,1
5,6
6,8
12,3
12,5
9,6
5,0
3,1
0,5
2,1
5,3
5,1
15,1
11,6
7,7
9,7
3,8
0,6
2,2
5,2
5,5
20,8
16,9
8,2
1,3
1,8
0,6
1,6
7,1
3,1
21,0
14,0
8,6
1,0
3,1
0,6
1,5
4,2
2,9
25,6
15,6
9,1
1,8
3,5
304
Respublika tashqi savdo aylanmasining dunyo bo‘yicha
taqsimlanishi (% hisobida)
12.4-jadval
Кo‘rsat-
kichlar
yillar
2
0
0
0
2
0
0
1
2
0
0
3
2
0
0
4
2
0
0
6
2
0
0
7
2
0
0
8
2
0
1
0
2
0
1
1
2
0
1
2
Jami
shu jumla-
dan:
Yevropa
Osiyo
Afrika
Amerika
Avstraliya
va Okeaniya
100,0
63,1
31,3
0,1
5,4
0,1
100,
63,1
31,4
0,1
5,2
0,2
100,
65,1
31,6
0,0
3,3
0,0
100
59,7
36,4
0,0
3,9
0,0
100
53,9
43,2
0,4
2,4
0,1
100
60,2
38,0
0,1
1,6
0,1
100
68,4
29,0
0,2
2,3
0,1
100
60,7
38,6
0,2
0,5
0,0
100
58,6
40,7
0,1
0,6
0,0
100
54,2
45,3
0,0
0,5
0,0
Respublika eksport va import tarkibi (% hisobida).
12.5-jadval
Кo‘rsatkichlar
yillar
2
0
0
0
2
0
0
1
2
0
0
3
2
0
0
4
2
0
0
6
2
0
0
7
2
0
0
8
2
0
1
0
2
0
1
1
2
0
1
2
Eksport
shu jumladan
100
100
100
100
100
100 100 100 100 100
paxta tolasi
27.5 24,3 19,8 18,1 17,2 12,5 9,3 12,1 9,0 9,3
oziq-ovqatlar
5,4
3,8 2,7
3,8
7,9
8,5
4,4
9,7 13,3 6,4
kimyo mahsu-
lotlari, plastmassa
va undan yasalgan
buyumlar
2.9
2,6
3,1
4,7
5,6
6,8
5,6
5,1
5,6
5,6
rangli va qora
metallar
6.6
6,8
6,4
8,6
12,9
11,5
7,0
6,9
7,4
7,8
mashina va
uskunalar
3,4
3,8 5,9
7,4 10,1 10,4
7,5 5,5
6,6 6,5
energiya
manbalari
10,3 9,9 9,8 12,4 13,1 20,2 25,2 22,8 18,5 34,6
xizmatlar
13,7 14,1 14,4 11,8 12,1 10,7 10,4 10,2 11,8 17,3
boshqalar
… 34,7 37,9 33,2 21,1 19,4 30,7 27,7 27,8 12,5
Import
shu jumladan
100
100
100
100
100
100 100 100 100 100
305
oziq-ovqatlar
12,3 10,8 9,9
6,8
8,1
7,9
8,1 10,5 11,5 10,9
kimyo mahsu-
lotlari, plastmassa
va undan yasalgan
buyumlar
13,6
12,7
12,8
12,5
15,0
14,8
13,0
13,8
12,5
13,7
rangli va qora
metallar
8,6 10,9 7,9 10,3 10,4
8,3
6,8
8,1
7,6 7,2
mashina va
uskunalar
35,4 41,2 44,4 46,0 40,3 46,6 53,3 44,0 44,0 45,9
energiya
manbalari
3,8 1,9
2,7
2,1
4,3
3,3
2,1
7,1
8,5 6,6
xizmatlar
8,5 10,3 10,2 11,1
9,1
7,4
5,7
5,3
5,0 5,8
boshqalar
... 12,2 12,1 11,1
12,8 11,7 11,0 11,2 10,9 9,9
Кapitalning xal-
qaro harakati
Bu kapitalning chet ellarda joylashtirilishi va
faoliyat qilishidir
Chetga kapital chiqarish shakllari
xususiy kapital;
davlat kapitali;
kapitalning xalqaro tashkilotlar orqali
harakati
II.
Ashyoviy bu-
yum ko‘rinishi-
ga qarab
pul va tovar shaklida
mashina va uskunalar, patentlar, nou-
xaular shaklida.
Qisqa va uzoq muddatli kreditlar shaklida
I. Кapital chi-
qaruvchi subyekt
turiga ko‘ra
III. Berilish
muddatiga
ko‘ra
IV.Кapital hiso-
biga olinadigan
daromad turiga
ko‘ra
Ssuda kapitali (qo‘yilmalar bo‘yicha foiz
shaklida daromad keltiradi)
Tadbirkorlik kapitali ( foyda keltiradi).
306
Ishchi kuchining xalqaro migratsiyasini taqozo qiluvchi omillar
iqtisodiy;
siyosiy;
madaniy;
Emigratsiya
Ishchi kuchining bir mamlakatdan
boshqasiga doimiy yashash uchun
chiqib ketishini bildiradi.
Imigratsiya
Ishchi kuchining aynan olingan
mamlakatga doimiy yashash uchun
kirib kelishidir.
etnik;
qon-qardoshlik;
oilaviy va h.k.
Xalqaro migratsiyaning tarkibiy tuzilishi
Ishchi kuchi
migratsiyasi
Bu ishchi kuchi resurslarining ancha qulay
sharoitda ish bilan ta’minlanishi va yuqori
ish haqi olish maqsadida bir mamlakatdan
boshqasiga ko‘chib o‘tishini bildiradi.
To‘g‘ridan-to‘g‘ri
investitsiyalar
Shu kapital hisobiga qurilgan obyektlar
(korxonalar) ustidan nazorat qilish huquqini
beradi.
Shu kapital hisobiga qurilgan obyektlar
ustidan nazorat qilish huquqini bermaydi.
Tadbirkorlik kapitali
Portfel
investitsiyalar
307
O‘zbekistonda migratsion jarayonlarning xususiyatlari
(ming kishi)
12.6-jadval
Кo‘rsatkichlar
yillar
2005 2006 2007 2008 2010 2011 2012
Aholining tabiiy
ko‘payishi
392,9 416,3 471,5 508,9 496,4 479,6 479,1
Кo‘chib kelganlar
soni
147,4 144,8 151,1 149,7 4,6
3,2
4,5
Кo‘chib ketganlar
soni
246,4 209,2 214,3 195,8 44,4
50,8
45,4
Aholi migratsiyasi
saldosi
-99
-64,4 -63,2 -46,1 -39,8
-47,6 40,9
Xalqaro kooperatsiyaning asosiy yo‘nalishlari
yuqori fan sig‘imli mahsulotlar ishlab chiqarish va ilmiy
tadqiqotlar o‘tkazish;
savdo-iqtisodiy sohada kooperatsiya;
tovarlarni sotgandan keyin xizmat ko‘rsatish.
ilmiy-texnikaviy axborotlar ayriboshlanishi;
mutaxassislar va fan sohasi xodimlari bilan ayriboshlash;
tadqiqot va yangiliklarni litsenziya asosida berish;
ilmiy tadqiqot ishlarini o‘tkazish;
fan-texnika va texnologiyani ishlab chiqish bo‘yicha umu-
miy qo‘shimcha tadbirkorlik;
xalqaro injiniring.
Fan-texnika yutuqlari bilan xalqaro ayriboshlash shakllari
Ishlab chiqarishning
xalqaro kooperatsiyasi
Mehnat taqsimotining baynalmilal
ko‘lamda birlashib borishidir.
308
Dunyodagi eng yirik TMКlar
«Djeneral motors»
«Ford»
«Royyal-Datch-Shell»
«Eksson»
«Toyota»
«Djeneral Elektrik»
«IBM»
«Xitachi»
Nafaqat faoliyat yuritishi, balki kapitali va nazorat qilish doirasi ham
baynalmilal bo‘lgan kompaniyalar xalqaro korporatsiyalar deyiladi.
Eng yirik xalqaro korporatsiyalar:
Royal-Datch-Shell
Yunilever
Arbsd
De Birs
Jahon infratuzilmasi tarkibiy qismlari
xalqaro transport tizimi (dengiz, daryo, havo, temir yo‘l);
xalqaro axborot kommunikatsiyalar tarmog‘i;
xalqaro moliya markazlari, birjalar, yirik sanoat va savdo
birlashmalari.
Bu tovarlar, xizmatlar, mehnat va moliyaviy re-
surslarning milliy chegaradan tashqaridagi hara-
katiga, ya’ni xalqaro ayriboshlanishiga xizmat
qiluvchi muassasaviy tuzilmalardir.
Jahon
infratuzil-
masi
Xalqaro
injiniring
Bu bir davlat tomonidan boshqasiga sanoat va
boshqa obyektlarni loyihalashtirish hamda qurish
jarayoniga kerakli hisob-kitob loyihalarini berish
va injenerlik-qurilish xizmati ko‘rsatishdan
iborat.
Ishlab chiqarishning xalqaro miqyosda baynalmilallashuvi kapitalning
transmilliy shaklda rivojlanishi va transmilliy kompaniyalar vujudga
kelishining shart-sharoiti hisoblanadi
309
Do'stlaringiz bilan baham: |
