N. A. Tashpulatova stomatologik

Tishning sinishi
Tishning sinishi uning toj qismida yoki ildiz qismida sodir bo‘li shi 
mumkin. Toj qismi sinishi tish bo‘shlig‘ining berkligi yoki ochiq ligi 
bilan kuzatilishi mumkin. Tishning toj qismining sinishi tish bo‘sh-
lig‘ining yopiqligi bilan sodir bo‘lsa tishni kompazit plombalar yorda-
mida tiklanadi. Sinish tish bo‘shlig‘ining ochilishi bilan bog‘liq bo‘lsa 
og‘riqsizlantirib, pulpa eksterpatsiya qilinadi va plombalanadi.
Tish ildizi sinishining quyidagi turlari farqlanadi: ko‘ndalang, 
bo‘ylama, qiyshiq va parchalangan. Sinish turiga qarab tashxis va 
davo turi aniqlanadi. Tashhisni aniqlashda rentgenologik tekshiruv 
muhim o‘rin tutadi. Bo‘ylama, qiyshiq va parchalangan sinish turlarini 
davolash birmuncha qiyinchilik tug‘diradi va ulardan tayanch sifatida 
foydalanib bo‘lmaydi. Ko‘ndalang sinishda sinish yo‘li ildizning turli 
qismidan o‘tishi mumkin. Agar sinish yo‘li ildizning 1/4–1/3 qismi 
yoki o‘rtasidan o‘tsa depulpatsiya qilinadi, ildiz kanali plombalanadi va 
mahsus shtift (o‘zak) yordamida tutashtiriladi.
KARIYES
Kariyes – lotincha so‘z bo‘lib «chirish» degan ma’noni anglatadi. 
Kariyes keng tarqalgan kasallik bo‘lib, aholining 95% da uchraydi. 
Kariyes murakkab patologik jarayon bo‘lib, bunda tish to‘qimalari tez 

---

58
yoki sekin yemiriladi va tishda zararlangan bo‘shliq – kovak hosil 
bo‘la di. Hozirgi vaqtda kariyesning kelib chiqishi haqida bir necha 
yuz nazariyalar bor. Kariyesni kelib chiqishida ko‘pgina faktorlar o‘rin 
tutadi. Asosiy faktorlarga quyidagilar kiradi:
 
– og‘iz bo‘shlig‘i mikroflorasi;
 
– ovqat va ovqatlanish rejimi;
 
– suv tarkibidagi ftorning miqdori;
 
– so‘lakning tarkibi va hajmi;
 
– organizimning umumiy holati;
 
– organizimga bo‘lgan ekstremal ta’sirlar;
 
– tashqi va ichki muhitdagi endogen va ekzogen faktorlar.
Kariyesning uch xil turi mavjud: anatomik, topografik va klinik. 
Anatomik tasnif asosan emal kariyesi, dentin kariyesi, sement kariyes-
dan iborat. Topografik tasnif xastalik chuqurligiga asoslangan bo‘lib 
quyidagicha bo‘linadi: dog‘ shaklidagi kariyes, yuza kariyes, o‘rta ka-
riyes va chuqur kariyes (16-rasm).
Klinik kechishi bo‘yicha tez kechuvchi va sekin kechuvchi kari-
yeslar mavjud. Klinik ko‘rinishiga ko‘ra oq va pigmentlangan dog‘lar 
(jigarrangdan qong‘ir ranggacha) bo‘ladi. Tekshirishlarda kariyes jadal 
kechganda oq, sekin kechganda pigmentlangan bo‘lishi aniq lan gan. 
Kariyesni kechishi esa davo rejasini tuzishda katta ahamiyatga ega.