Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

эҳтиёжларнинг ривожланиш даражаси, қондирилганлик миқёси ва 
уларни қониқтириш учун яратилган имкониятларни акс эттирувчи 
комплекс ижтимоий-иқтисодий категориядир. Бундай талқин турмуш 
даражасининг сифат ва миқдор кўрсаткичларини янада тўлиқроқ 
ифодалашга имкон яратади. 
Турмуш даражаси инсон (аҳоли) ҳаёт фаолиятининг маълум бир 
Ишлаб 
чиқариш ва 
хизмат 
кўрсатиш 
соҳасининг 
ривожланиши 
Илмий-
техник 
тараққиёт 
Аҳолининг 
маданий-
маърифий 
савияси 
Бошқа 
омиллар 
Турмуш 
даражаси 
Аҳоли 
эҳтиёжлари 

---

84 
қирраси тўғрисида тасаввур берадиган кўрсаткичлар тизими билан 
белгиланади. Турмуш даражаси тўғрисида батафсил маълумот олиш учун 
аҳоли даромадлари ва эҳтиёжлари, истеъмол даражаси ва таркиби, уй-жой, 
мол-мулк, маданий-маиший буюмлар ва бошқалар билан таъминланганлик 
даражасини чуқур ўрганиш лозим. 
 
2. Турмуш даражаси кўрсаткичлари тизими 
Турмуш даражасини ифодаловчи кўрсаткичлар турли-туман бўлиб, 
турмуш даражаси концепцияси билан узвий боғлиқ. Айрим муҳим 
кўрсаткичлар 7.1-жадвалда келтирилган. 
7.1-жадвал 
Турмуш даражасининг асосий кўрсаткичлари 
Ҳажмий (абсолют) 
Улуш (ўртача) 
Миллий даромад ҳажми 
Истеъмол 
фондининг 
миллий 
даромаддаги улуши 
Аҳолининг номинал даромадлари 
Аҳоли жон бошига тўғри келадиган 
реал даромад 
Иш ҳақи фонди 
Ўртача ва энг кам иш ҳақи 
Тадбиркорликдан олинадиган 
даромадлар 
Аҳоли 
жон 
бошига 
тўғри 
келадиган, 
тадбиркорликдан 
олинадиган ўртача даромад 
Пенсия фондлари ҳажми 
Пенсиянинг ўртача ва энг кам 
миқдорлари 
Товар айланиши ҳажми 
Аҳоли жон бошига тўғри келадиган 
товар айланиши 
Бажарилган хизматлар ҳажми 
Аҳоли жон бошига тўғри келадиган 
хизматлар салмоғи 
Уй-жой фондининг ҳажми 
Бир кишига тўғри келадиган уй-
жой ҳажми (кв.м., хона) 
Иқтисодиёт тармоқларида иш билан 
банд аҳолининг сони 
Иқтисодий фаол аҳоли таркибида 
бандлар ва ишсизлар салмоғи 
Аҳолининг жамғармалари 
Жамғарманинг ўртача миқдори 
Аҳолининг табиий кўпайиши 
Яшаш даври 
Кўрсаткичлар алоҳида белгилар бўйича қуйидаги туркумларга 
ажратилади: умумий ва хусусий; иқтисодий ва ижтимоий-демографик; 
объектив ва субъектив; қиймат ва натурал; миқдор ва сифат; истеъмол 
пропорцияси ва таркиби кўрсаткичларлари; статистик кўрсаткичлар ва 
бошқалар.