Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

2. Меҳнатни ташкил этиш ва унинг меҳнат фаолиятидаги ўрни 
 

---

21 
Ташкил этиш назарияси ва амалиёти муаммоларини ишлаб 
чиқишнинг илмий йуналишлари орасида праксеология (юнонча, амалиёт 
ёки ҳаракат ва ўрганиш, маъноларини англатувчи сўзлардан) самарали 
амалий фаолият тамойиллари ва усуллари ҳақидаги фан муҳим ўрин 
эгаллайди. 
"Ташкил этиш" тушунчаси уни татбиқ этиш объектига кўра, 
аниқланади. Одатда, меҳнатни, ишлаб чиқариш ва бошқаришни ташкил 
этишни бир-биридан фарқлашни тақоза этилади. Бунда кўп ҳолларда 
меҳнатни ташкил этиш ишлаб чиқаришни ташкил этишнинг бир қисми деб 
қаралади, ташкил этишнинг ўзи эса, бошқариш функцияси деб 
тушунилади. Бу тушунчаларни фарқлаш корхоналарда мутахассислар 
тайёрлаш соҳасида қарор топган амалиёт ва тегишли хизматларни 
ажратиш билан боғлиқдир. Амалиётда эса, меҳнатни ташкил этиш ишлаб 
чиқариш ва бошқаришни ташкил этиш билан биргаликда олиб борилган 
тақдирдагина меҳнат самарали бўлиши мумкин. 
Самарали меҳнатни таъминлашнинг муҳим шартларидан бири, 
Президент Ислом Каримов таъкидлаганидек: "Барча ислоҳотларнинг 
иқтисодий, демократик, сиёсий ислоҳотларнинг асл мақсади инсонга 
муносиб турмуш ва фаолият шароитларини вужудга келтиришдан 
иборат".
1
Асосий эътиборни одамларга қаратиш корхона манфаатларини 
камситиш деб тушунилмайди, чунки фақат одамларгина корхона 
муваффақиятини таъминлай оладилар. Бунинг учун улар барча нарсалар 
билан таъмин этилган бўлишлари лозим. 
Шундай қилиб, «умумий категория» тушунчаси сифатидаги ташкил 
этишни меҳнат, ишлаб чиқариш ва бошқаришни ташкил этишга ажратишга 
анъанавий ёндашув эскириб қолган бўлиб, бу тушунчиларнинг реал 
мазмуни ва моҳияти ҳақидаги ҳозирги тассаввурларга тўғри келмайди. Бу 
тушунчалар меҳнат фаолиятига (шу жумладан, ишлаб чиқариш ва 
бошқарув фаолиятига) маълум даражада тааллуқли бўлганлиги сабабли, бу 
ерда гап айнан меҳнат фаолиятини ташкил этиш ҳақида, аниқроғи, инсон 
ижодкорлигининг алоҳида тури бўлган ташкилотчилик фаолияти ҳақида, 
бу ижодкорлик натижаси, инсон фаолиятининг (шу жумладан, 
ташкилотчилик фаолиятларидаги) инновация, таъминот, ишлаб чиқариш, 
бошқариш, тижорат, хўжалик, иқтисодий, ижтимоий, ахборот тизимлари 
ва бошқа тизимлар ҳақида бориши мумкин.