Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

1. Тадқиқот муаммосини шакллантириш, тадқиқот объекти ва 
предметини аниқлаш. 
Тадқиқот муаммоси – ижтимоий зиддиятларни ҳал этиш ва уларни 

---

189 
тартибга солиш учун турмушнинг бирон бир жабҳасини ўрганишга бўлган 
эҳтиёждир. 
Ижтимоий тадқиқот объекти – англаш жараёни қаратилган ҳодиса, 
жараён. Ижтимоий зиддият мавжуд бўлган ҳар қандай ижтимоий ҳодиса, 
жамоат муносабатлари ижтимоий тадқиқот объекти бўлиши мумкин. 
Тадқиқот предмети – объектнинг бевосита ўрганишга лойиқ энг 
муҳим хусусиятлари, жиҳатлари ва хоссалари. 
2. Тадқиқотнинг мақсад ва вазифаларини аниқлаш. 
Тадқиқотнинг мақсади муаммони назарий ва амалий йўналишларда 
таҳлил этишни кўзда тутса, вазифалар муаммони таҳлил қилиш бўйича 
асосий ва қўшимча талабларни шакллантиради.
3. Асосий тушунчаларни шарҳлаш. 
У тушунчаларнинг назарий ва эмпирик маъноларини излаш, уларни 
аниқлаш, 
шунингдек, 
тадқиқотнинг 
асосий 
тушунчаларини 
ойдинлаштиришни кўзда тутади. 
4. Тадқиқот объектини олдиндан батафсил таҳлил этиш. 
Тадқиқот предмети тўғрисида янги билимларни излаш йўлини 
асослаш учун мавжуд социологик билимларни тизимга келтириш лозим.
5. Иш фаразларини (гипотеза) илгари суриш. 
Фараз социологик тадқиқотларда бош методологик восита 
ҳисобланади ва ўрганилаётган муаммо ҳамда жараёнлар ўртасида 
алоқаларнинг характери хусусида асосли тахминларни ўзида акс эттиради.
Ёзма ва изоҳли фаразлар мавжуд. 
Ёзма фаразлар қуйидаги турларга бўлинади: 
а) классификацион – бу, объектнинг энг жиддий хоссалари 
тўғрисидаги тахминлар; 
б) структуравий – ўрганилаётган объектнинг алоҳида элементлари 
орасидаги алоқаларнинг характери тўғрисида тахминлар; 
в) функционал – ўзаро муносабатлар зичлиги даражаси тўғрисидаги 
тахминлар. 
Изоҳли фаразлар – ўрганилаётган ижтимоий жараёнлар ва 
ҳодисалардаги сабаб-оқибат муносабатлари тўғрисидаги тахминлар.