Саноат ва кишлок хужалик асослари ма

Avtomobil transporti 
Avtomobil  (grekcha  autos  —  o’zi,  lotincha  mobilis  — 
harakatlanadigan, yuradigan) transporti yuk va yo’lovchi tashishda muhim 
ahamiyatga ega. 
Avtomobil  transporti  quyidagilarni  o’z  ichiga  oladi:  harakatdagi 
avtomobillar;  avtomobil  yo’llari;  yoqilg’i  bilan  ta’minlash  korxonalari; 
ta’mirlash korxonalari; avtovokzallar va h.k. 
Hozirgi  paytda  avtomobillarning  turli  xillari  moddiy  va  nomoddiy 
ishlab  chiqarishning  turli  tarmoqlarida  va  turmushda  ishlatiladi.  Moddiy 
ishlab  chiqarishda  og’ir  yuk  ko’taradigan  avtomobillar,  avtopoezdlar, 
yo’lovchi  tashishda  esa  avtobuslar,  yengil  mashinalar  ishlatilmoqda. 
Bundan  tashqari,  maxsus  avtomobil  transporti  ham  bor  (medisina,  oziq-
ovqat, harbiy, ilmiy va boshqa maqsadlarda ishlatiladigan). 
Yo’llar  Avtomobil  transportining  asosiy  tarkibiy  qismidir.  Yo’llar 
qattiq  qoplamli  va  gruntli  bo’ladi.  Ikki  tomonlama  avtomobil  harakati 
uchun  yaroqli  bo’lgan  keng  yo’l  avtostrada  deb  ataladi.  Bunday 
yo’llarning  muayyan  bir  joylarida  yon  ko’chalardan  ko’shiladigan  kirish 
va  chiqish  joylari  bo’ladi.  Ko’ndalang  o’tish  joylari  viaduklarda  yoki 
tunnellarda  bo’ladi  va  avtostrada  bilan  kesishmaydi.  Juda  katta  masofaga 
cho’zilgan  avtostrada  trakt  deb  ataladi.  Masalan,  Katta  O’zbekiston  trakti 
Toshkentni  Termiz  bilan  bog’laydi.  Kattik  qoplamli  yo’llarni  ko’pincha 
shosse deb ataladi, tor texnik ma’noda shosse tosh yo’lni anglatadi. Qattiq 
qoplami  bo’lmagan,  avtomobil  va  otarava  yurishi  uchun  yaroqli  bo’lgan 
yo’llar  grunt  yo’llari  deb  ataladi.  Iqlim  sharoitiga  qarab  ular  mavsumiy 
bo’lishi mumkin. 
Ular tabiiy (qishloq, o’rmon yo’llari, karvon yo’llari, tog’ yo’llari) va 
yaxshilangan yo’llarga bo’linadi. 

---

 
94 
Avtomobil  transporti  yuk  oborotining  deyarli  yarmi  sanoat 
korxonalari  va  qurilish  tashkilotlari  xissasiga  to’gri  keladi.  Avtomobil 
transportining  yuk  oboroti  bo’yicha  jahonda  AQSH  birinchi  o’rinda, 
rivojlangan mamlakatlar avtoparkining 50 foizi AQSHga to’gri keladi. 
Avtomobil transportining afzalliklari quyidagilardan iborat: 
a)  sanoat  va  qishloq  xo’jaligi  korxonalarini  magistral  transport 
yo’llari va vositalari bilan bog’laydi; 
b)  shaharlardagi  va  shahar  atrofidagi  yuklarning  asosiy  qismini 
tashiydi; 
v) qisqa (100 km) va uzoq masofalarga yuk tashishda qulay; 
g) yuklarni yo’llarda tushirib ortmay, bevosita iste’molchiga yetkazib 
bera oladi.