Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti umumiy huquqshunoslik

MULK SHAKLLARI 

Yer,  yer  osti  boyliklari,  suvlar,  havo  bo'shlig’i,  o'simlik  va  hayvonot  dunyosi 

hamda  boshqa  tabiiy  resurslar,  korxonalar,  ashyolar,  shu  jumladan  binolar, 

kvartiralar,  inshootlar,  asbob-uskunalar,  xom  ashyo  va  mahsulot,  pul,  qimmatli 

qog’ozlar  va  boshqa  mol-mulk,  shuningdek  intellektual  mulk  mulk  huquqining 

obyektlari  sanaladi.  Ushbu  obyektlarga  nisbatan  ularni  egallash,  foydalanish  va 

tasarruf  qilish  subyektiv  ma'nodagi  mulk  huquqi  mazmunini  tashkil  qiladi.  Ushbu 

huquq  hajm  jihatidan  fuqarolik  huquqi  subyektlariga  turlicha  tanilgan  va  u  mulk 

shakliga  bog’liq  holda  tasniflangan.  O'zbekiston  Respublikasida  mulk  xususiy  va 

ommaviy  mulk  shakllarida  bo'lishi  e'tirof  etilgan.  FKning  168-moddasiga  ko'ra, 

fuqarolar, yuridik shaxslar va davlat mulk huquqining subyektlari hisoblanadilar. 

O'z  navbatida  xususiy  mulk  fuqarolarning  va  yuridik  shaxslarning  mulkidan 

tashkil  topadi.  Yuridik  shaxslarning  mulk  huquqi  institutini  quyidagicha  ajratish 

mumkin:  xo'jalik  shirkatlari  va  jamiyatlarining  mulk  huquqi;  jamoat  birlashmalari 

va  diniy  tashkilotlarning  mulk  huquqi;  ishlab  chiqarish  kooperativlarining  mulk 

huquqi va x.k. 

---

 

174

Mulkning  bir  vaqtda  ikki  va  undan  ortiq  shaxslarga  tegishli  bo'lishi  nuqtai 

nazaridan  mulk  huquqining  yana  bir  turi  yuzaga  keladi.  Bunday  mulk  huquqi 

umumiy  mulk  huquqi  deb  nomlanadi.  Mulkka  nisbatan  huquq  qanday  bo'lishidan 

qat'iy nazar mulk yo xususiy yoki ommaviy mulk shakligi taalluqli bo'ladi. Umumiy 

mulk huquqida ham mulkdolar bitta mulk (meros orqali aka-ukalarga o'tgan uy-joy, 

ikki  va  undan  ortiq  shaxlarning  birgalikda  xazina  topishi)  yoki  turli  mulk  

shakllari(ikkita  xususiy tadbirkorga tegishli  mulklar; birgalikda  faoliyat olib borish 

uchun  ikkita  davlat  unitar  korxonasiga  tegishli  mol-mulklar)ning  subyektlari  bo'la 

oladilar.  Shu  bilan  birgalikda  bir  qancha  shaxslarga  tegishli  umumiy  mulk 

birgalikdagi va ulushli umumiy mulkka ajraladi. 

Mulk huquqi mol-mulkning xususiyatlarini e'tiborga olib, ko'char va ko'chmas 

mulklarga nisbatan bo'lgan mulk huquqi sifatida ham tasniflanadi.  

1. Mulk  shaklining  ikkinchi  shakli  bu  ommaviy  mulk  hisoblanadi.  U  o'z 

navbatida respublika mulki va munitsipal mulkdan tashkil topadi.