Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti umumiy huquqshunoslik

1.  Mehnat huquqi tushunchasi, subyektlari, manbalari. 

    

Mulkchilikning  har  qanday  shakllariga  asoslanadigan  korxonalarda 

xodimlarning  ish  beruvchi  ishlash  uchun  yollanishga    asoslanuvchi  mehnat 

munosabatlari mehnat huquqining predmeti hisoblanadi . 

   Mehnat huquqining predmetiga qo'yidagi munosabatlari kiradi: 

1.   Ish  beruvchi  va  xodimlar  vakillik  organlari  o'rtasida  mehnat  shartnomasini  

belgilash, o'zgartirish korxonani boshqarishga oid munosabatlar: 

2.   Ishga  joylashtirish  bo'yicha  davlat  organlari  bilan  ish  beruvchilar,  ularning 

vakillari,  xodimlar  vakillik  organlari  o'rtasida  Yangi  ish  joylarini  barpo  etish, 

aholini  ishga  joylashtirish,mehnat  resurslaridan  unumli  va  oqilona  foydalanishga 

doir munosabatlar: 

3.   Xodimlar  malakasini  oshirish,  bevosita  ishlab    chiqarishning  o'zida  ishchi 

kadrlar tayyorlashga oid munosabatlar: 

4.   Mehnat  qonunlariga  rioya  etilishi,  mehnat  muxofazasi  qoidalarining 

bajarilishi ustidan nazoratni amalga oshirishga doir munosabatlar: 

5.   Protsessul munosabatlar: 

 

Mehnat  munosabatlarini  tartibga  solishda  O'zbekiston  Respublikasi  Oliy 

Majlisi  tomonidan  1995  y  21  dekabrda  qabul  qilingan  va  1996y  apreldan  amalga 

kiritilgan Mehnat kodeksi yetakchi o'rin tutadi. U umumiy va maxsus qism, 16-bob 

294  moddadan  iborat.  1996  y  10-dekabrdagi  „Bolali  oilalarni  davlat  yo'li  bilan 

ijtimoiy  qo'llab-quvatlashni  yanada  kuchaytirish  to'g’risida”gi  farmoni.  1997y  11 

---

 

96 

martdagi  133-  sonli  „Amaldagi  qonunlarni  mehnat  kodeksi  talablariga 

muvofiqlashtirish  to'g’risida”gi.  Vazirlar  Mahkamasini  qarorlari.  Mehnat  vazirligi 

tomonidan  tasdiqlangan    namunaviy  ikki  mehnat  tartibi  qoidalari,  „Xotin  –  qizlar 

mehnati  qo'llanilishi  ta'qiqlangan  mehnat  sharoiti  noqulay  bo'lgan  ishlar  ro'yxati. 

Oliy  sud  Plenumining  1998y  17  apreldagi  12-sonli  „Sudlar  tomonidan  mehnat 

shartnomasini  bekor  qilishni  tartibga  soluvchi  qonunlarning  qo'llanilishi  haqida”gi 

qarori  va  boshqa  normativ  hujjatlar  bevosita  mehnat  qilish  bilan  bog’liq 

jarayonlarini tartibga soladi.. 

    

Mehnat  huquqining  subyektlari  sifatida:  Fuqarolar,  ish  beruvchilar, 

xodimlarning  vakillik  organlari,  ish  beruvchilarning  vakillik  organlari  davlat  ishi 

bilan  ta'minlash organlari   mehnat  huquqining subyektlari  hisoblanadi. O'zbekiston 

Respublikasining  Mehnat  kodeksi  77-  moddasiga  ko'ra  16  yoshga  yetgan  jismoniy 

va  aqliy  mehnat  qilishga  layoqati  bo'lgan  fuqarolar  bilan  mehnat    shartnomasi 

tuzilishi  mumkin.  Istisno  tariqasida  ota-onalaridan  birining  yoki  ularning  o'rninni 

bosuvchi shaxslarning yozma  roziligi bilan 15 yoshga to'lgan shaxslar ham mehnat 

huquqining  subyekti  bo'la  oladilar.  Yoshlarni  mehnatga  tayyorlash  maqsadida  

umumiy o'rta ta'lim maktablari, bilim yurtlari, maxsus o'quv yurtlari  o'quvchilari 14 

yoshga to'lganlarida  o'qishdan bo'sh vaqitlarida  ishga qabul qilinishlari mumkin.