Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan

bo‘lgan  chegirma  shu  firmadan  oldin  sotib  olingan  eski  tovarni 

qaytarganligi  uchun  taqdim  qilinishi  mumkin.  Tovarlar  xorijga 

sotilganda eksport chegirmalari qo‘llaniladi. Funksional chegir-

malar  yoki  savdo  sohasidagi  chegirmalar  tovarlarning 

harakatlanishini  amalga  oshiruvchi  xizmatlarga  ma’lum  bir 

funksiyalarni  bajarganligi  uchun  beriladi.  Maxsus  chegirmalar 

ishlab chiqaruvchi manfaatdor bo‘lgan sotib oluvchilarga sotuvchi 

tomonidan 

taqdim 

etiladi. 

Yashirin 

chegirmalar 

sotib 

oluvchilarga  tekin  namunalar  ko‘rinishida  berilishi  mumkin. 

Chegirmalarning  oxirgi  turiga  shartnomalarda  qayd  etilmaydigan 

va 

og‘zaki 

kelishuvlarga 

muvofiq 

amalga 

oshiriladigan 

konfidensial chegirmalar ham kiradi. 

Ustamalar 

baholarni 

shakllantirishda 

chegirmalarga 

nisbatan  kamroq  qo‘llaniladi.  Ularning  qo‘llanilishi  tovarlar 

sifatining ortishi, tovarlarning kreditga sotilishi va shu kabi omillar 

bilan bog‘liq. 

Tovarlarga  nisbatan  baholarni  asoslash  va  baholarni 

shakllantirish strategiyasini samarali amalga oshirish uchun XYuS 

o‘zi  faoliyat  ko‘rsatadigan  maqsadli  bozorlarini

60

  aniqlab  olmog‘i, 

                                                 

60

  Maqsadli  bozorlar  deyilganda  XYuS  mo‘ljallayotgan  bozorlar  nazarda  tutiladi.  Ana  shunday  bozorlarni  aniqlab 

olmoq  uchun,  eng  avvalo,  u  sotuvchi  bozori  yoki  sotib  oluvchi  bozorining  umumiy  bahosini  hisobga  olishi  kerak. 

Sotuvchining  bozorida  sotuvchi  (mahsulotni  ishlab  chiqaruvchi)  ustuvor  o‘ringa  ega  bo‘ladi  va  u  realizatsiya 

qilinadigan  tovarlarning  bahosini  amalda  belgilaydi.  Xaridor  bozorida  esa  ustuvor  o‘rin  sotib  oluvchiga  tegishli 

bo‘ladi. XYuS bunday sharoitda iste’molchi talablarining qattiq sharoitlarida faoliyat ko‘rsatadi. 

---

300 

qilinmaydigan  omillar  talablarini  hisobga  olgan  holda  nazorat 

qilinadigan omillarni boshqarish yo‘li bilan amalga oshiriladi. 

Amaliyotda  baholarni  shakllantirishning  yuqorida  ko‘rib 

o‘tilgan  xususiyatlarini  inobatga  oluvchi  yoki  olmaydigan  baholar 

strategiyasining  butun  bir  tizimi  mavjud.  Quyida  ularning  eng 

muhimlarini bayon etamiz.