Mikroprotsessor va kompyuter texnikasi asoslari

Hyper – Threading texnologiyasi yoki bir SRU doirasida “ikki protsessorlik” 
 
Intel  korporatsiyasining  aytishicha,  bu  texnologiyasi  (2002  yilning  14  noyabrida  rasmiy 
ravishda  e`lon  qilingan)  oz  emas  ko’p  emas,  balki  “ahamiyati  bo’yicha  386\387,  Pentium 
yoki  Pentium  pro  protsessorlari  yangi  mikroarxitekturasi  paydo  bo’lishi  kabi  ilgarigi 
voqealar  teng  hisoblanagan  Inteldan  navbatdagi  mikrorevolyutsiya  hisoblanadi.  Biz  davr 
voqeasi  guvohlari  bo’ldik.  Аynan  shaxsiy  kompyuterlardan  foydalanuvchi  keng  ommaga 
multiprotsessorning  kirib  kelishining  guvohi  bo’ldik”  (Аleks  Karabuto).  Oddiy  qilib 
aytganda  Hyper  –  Threading  texnologiyasi  bir  protsessorning  ishlashini  u  ikkita  “shartli” 
protsessorning bir vaqtda ishlayotgani kabi “tashkil” etib beradi. Bizga allaqachon (masalan 
menga Pentium 4 dan boshlab) ish joyi uchun personal kompyuterlar uchun ikki protsessorli 
konfiguratsiyalar  ma`lum,  ya`ni  bitta  “materinskaya”  platada  ikkita  protsessor  turishidan 
xabarimiz 
bor. 
Biz  zamonaviy  operatsion  sistemalarda  (bugun  xatto  Microsoft  Windows  turkum  oilasi 
uchun  ham  multizadachnost  (ko’p  masalalarni  bir  vaqtning  o’zida  bajarish)  vazifalari 
mumkindir,  OS  Linux  yoki  Unix  ga  o’xshashlarning  boshidan  ko’p  masalaligini  aytmasa 
ham bo’ladi ) xatto odddiy ofis dasturlarida bir vaqtning o’zida matn muharririda bir necha 
hujjatlarni  tahrir  qilish,  jadval  va  ma`lumotlar  lokal  bazasida  ishlar  olib  borish  (Excel  va 
Access),  printerda  xujjatlarni  chop  etish,  elektron  pochta  bilan  ishlash  va  kimningdir  Web-

---

62 
 
saytini  kurib  chikish  mumkin  va  bu  jarayonlar  «bir  tekisda»,  doimiy  qum  soati  paydo 
bo’lishlarisiz olib boriladi. Bu esa hamma vazifalarning bir nechasi baravariga va bir vaqtda 
bajarilishi mumkinligi bilan ifodalanadi.  
 
Ilgari  bitta  protsessor  (bu  rasman  shartli  ravishda  bo’lsa  ham)  bir  vaqtning  o’zida,  aytaylik 
bir  masalani  bajara  oladigan  edi.  Shuning  uchun  mutaxassislar  Intel  Pentium  yoki  АMD 
Athlon  XP  bazasida  ishlovchi,  nisbatan  qimmat  bo’lmagan  ikki  protsessorli  stantsiyalarni 
yiqqanlar.  Ha,  to’g’ri  men  yanglishganim  yo’q,  aynan  XR.  Аgarda  yanglishmasam  Athlon 
XP  1600  gacha  (balki  shuning  uchun  ham  ularni  kunduzi  chiroq  yoqib  topa  olmaymiz). 
Birinchi  bo’lib  АMD  marketologlarining  aqllari  ishlab  qoldi,  ular  arzon  bo’lgan  Athlon 
XPlarda ko’p protsessorlikni ta`minlashni (aslida esa ikkiprotsessorlikni) “o’chirib” qo’ydilar 
va  sotuvga  ancha  qimmatroq  (balki  qandaydir  unumdorlikka  egadir)  Athlon  MP 
protsessorlarni 
taklif 
etdilar 
(MR- 
ko’p 
protsessorlilikni 
bildiradi). 
Buning  natijasida  hozirgi  kunda  АMD  Athlon  MP  1600  protsessori  118  $  turadi,  xuddi 
shunday, lekin “delyonniy” (kesilmagan) Athlon XP 1600 –56 $ turadi. Narxlar roli rosa ikki 
barobar  qimmat.  Umuman  hammasi  АMD  da  ishlovchi  inson  farovO’nligi  uchun.  Intel  da 
ikki 
protsessorlik 
bo’yicha 
yana 
ham 
chigal 
vaziyat 
yuzaga 
kelgan. 
Pentium  4  dan  boshlab  (Willamette  yadrosi  ham,  Northwood  yadrosi  ham)  ko’p 
protsessorlilik  ta`minlanmagan.  Faqatgina  serverlar  va  ishchi  stantsiyalar  uchun 
mo’ljallangan  Intel  Xeon  (Foster  (Willamette)  protsessor  yadrolari  yoki  Prestonta 
(Northwood))  qimmat  professional  protsessorlarida  ikki  protsessorlik  ta`minlandi.  (Intel 
Xeon  MR  protsessorida-  turttagacha  protsessorlar).  Аna  shu  holatda  Pentium  4  da  ikki 
protsessorlik  protsessor  raz`yomi  darajasida  “uzib”  qo’yilib  erishilgan.  (ba`zi  bir  natijalar 
oddiy  izolyatsiya  qilib  qo’yilgan),  shuning  uchun  ishchi  stantsiyalarni  hamma  uchun  eski 
(lekin juda yaxshi, sifatli) Pentium !!! bazasida yig’ishga to’g’ri keldi.  
 
Yana  yangi  Hyper  –  Threading  texnologiyasiga  qaytadigan  bo’lsak,  yana  bir  narsa  ma`lum 
bo’ladiki,  u  hech  qanaqa  yangi  emas,  chunki  Hyper  –  Threading  ishlashini  ta`minlovchi 
hamma kerakli apparatni bloklar Northwood (ishlab chiqarilishi boshlanishi-2002 yil yanvar) 
yadrosidagina mavjud bo’lmay, balki ancha “qadimgi” Pentium 4 ning Willamette 0,18 mkm 
protsessor yadrosida hamma mavjud bo’lgan, bu protsessor 2002 yilning yanvar oyidan e`lon 
qilingan.  Xali  eslayman,  Intel  ning  Toshkentdagi  bahorgi  seminarida  men  yangi  R4  ikki 
protsessorlik  konfiguratsiyani  ta`minlanmasligini  eshitib  hayron  bo’lgan  edim.  Intelning 
vakillari  bu  masala  bo’yicha  hech  narsa  aytishni  istamadilar,  nima  uchun  ular  hech  gap 
aytmaganlarini  keyin  hayot  ko’rsatib  berdi.  Men  sizga  aytsam  2002  yilning  14  noyabridan 
Pentium 4 3,06 GGts protsessoridan boshlab Hyper  – Threading texnologiyasi oxiri ish joyi 
personalь  kompyuterlari  dunyosiga  ham  kirib  keldi,  uning  narxini  hisobga  oladigan  bo’lsak 

---

63 
 
(taxminan 600$) u bizga hali zamon etib kelishini o’ylamasa ham bo’ladi. Hyper – Threading 
texnologiyasining  fizik  xususiyati  shundan  iboratki,  protsessor  kristaliga  bir  necha  kichik 
bloklar  qo’shimcha  qilinadi,  ular  bitta  mavjud  protsessorga  (bir  konveerli  va  L2  ikkinchi 
darajasini  kesh  xotirali)  operatsion  sistemada  ikki  logik  protsessorlar  kabi  tanib  olish  va 
ishlash  imkonini  beradi,  ya`ni  ikkita  shartli  ravishda  mavjud  turli  protsessorlar  o’rnini 
bosadi.