Mikroprotsessor va kompyuter texnikasi asoslari

Zamonaviy IBM PC EHMlarning asosiy o'rtacha tavsiflari 

---

137 
 
 
        
Bozorga  borib,  ona  plata  xarid  qilmoqchisiz.  Do‘konga  kirdingiz,  sotuvchiga  nima 
kerakligini  aytdingiz.  Sotuvchi  «Qanaqasidan,  aka?»-  deb  so‘raydi.  Siz  nima  deyishni 
bilmay, «Yaxshidan-da» deysiz… Deysiz-u, bor ixtiyoringizni sotuvchiga topshirasiz. Insofli 
bo‘lsa-ku,  yaxshi.  Aks  holda  esa,  yo  eng  qimmatini,  yoki  o‘tmay  peshtaxtada  yotganini 
tutqazib  yuboradi.Oz  bo‘lsa-da  tasavvurga  ega  bo‘lsangiz,  so‘rab-surishtirsangiz,  tushungan 
odam ekan, deb jiddiy munosabatda bo‘lishi tabiiy.
 
Shunday ekan, yaqinroq tanishing: 
Ona plata – (motherboard, mainboard, MB) – murakkab, ko‘p qatlamli bosma elektron plata 
bo‘lib,  u  shaxsiy  kompyuterning  asosiy  komponentlari  va  qismlari  o‘rnatiladigan  sxema 
hisoblanadi.Shaxsiy  kompyuterning  komponent  va  qismlari  deyilganda  ham  ichki,  ham 
tashqi  qurilmalar  tushinilishi  mumkin.  Ona  platada  maxsus  joylar  –  slotlar  bo‘ladi,  bu 
slotlarga  boshlang‘ich,  eng  quyi  darajadagi  serverlar  o‘rnatilishi  mumkin.  Bunday 
qurilmalarga  (serverlarga)  markaziy  protsessor,  operativ  xotira  kontrolleri,  operativ 
xotiraning o‘zi, qayta yuklanadigan doimiy xotira (BIOS), ma’lumotlarni kiritish-chiqarishni 
ta’minlovchi  bazaviy  interfeyslar  kontrollerlari  kiradi.Aynan  mana  shu  ona  plata  yasalishi, 
ishlash  tezligi  va  boshqa  jihatlari  bilan  farqlanuvchi,  turli  xil  funksiyalarni  bajaruvchi 
elektron  qurilmalarni  bir  joyga  birlashtiradi,  ularning  sinxron  va  birgalikda  ishlashini 
ta’minlaydi,  boshqarib  turadi.Ona  plataga  o‘rnatiladigan  asosiy  komponentlar 
quyidagilar:Markaziy  protsessor  (CPU).  Kompyuter  «toshi»  nima-yu  nima  ish  qiladi  – 
bundan hammamiz yetarlicha xabardormiz. 
       Tezkor xotira  (RAM). Tezkor  xotiraning alohida  har bir  yacheykasi o‘zining  individual 
manziliga ega. Protsessor biror amalni bajarish uchun raqamli ma’lumotni bevosita yoki kesh 
xotira  orqali  tezkor  xotiradan  oladi.  Tezkor  xotira  alohida  blok-qism-elektr  sxema  shaklida 
tayyorlanadi.Tizim  mantiqiy  elementlari  jamlanmasi  (chipset).  «Mantiqiy  elementlar 
jamlanmasi»  deganda  elektron  mikrosxemalarni  tushunish  kerak.  Bu  mikrosxemalar 
tashqaridan  ulanadigan  qo‘shimcha  periferiya  qurilmalarini  markaziy  protsessor  va  tezkor 
xotiraga ulanishini ta’minlaydi. Qoidaga binoan, tizimni tashkil qiluvchi zamonaviy mantiqiy 
sxemalar  ikkita  bipolyar  integral  sxemali  qism  asosiga  quriladi.  Bu  qismlar  «Shimoliy 
ko‘prik» va «Janubiy ko‘prik» deb nomlanadi. 

---

138