O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

 
Xalqlar boyligi sabablari 
 
Smit  millat  boyligi  ish  unumdorligi  va  unumdor  ishlaydigan 
ishchilar mutanosibligiga bog‗liq, deb hisoblagan. 
Ish  unumdorligi.  Ishchi  kuchining  unumdor  mehnati  nima  bilan 
belgilanadi?  Smit  birinchi  kitobida  ish  unumdorligi  ish  taqsimotiga 
bog‗liq,  deb  yozadi.  Mehnatning  ixtisoslashtirilganligi  mehnat 
unumdorligini  oshirishning  kafolati  sifatida  qaralgan.  Bu  ―xalqlar 
boyligi‖ dan ancha oldin aytib o‗tilgan bo‗lsada, lekin hech kim Smitdek 
tushuntirib o‗tmagan.  
Smit  mehnat  taqsimotini  ko‗p  misollar  bilan,  tarixdan  o‗rganib, 
zavodda  har  bir  ishchi  faoliyatini  kuzatib,  foydasini  o‗rganib  chiqqan
.
 
Agar  har  bir  ishchi  donalab  mahsulot  ishlab  chiqarsa,  unda  ishlab 
chiqarish  jarayoni  juda  sekin  ketadi,  agar  ishlab  shiqarish  jarayoni  bir 
qancha  operatsiyalarga  bo‗lib  tashlansa,  har  bir  ishchi  shu 
operatsiyalardan  biriga  ixtisoslashsa,  har  bir  ishga  nisbatan  mahsulot 
hajmi katta miqdorda oshadi.  
Mehnat  taqsimoti  va  ixtisoslashuvning  bir  salbiy  tomoni  shundaki, 
ishchilar bir xil ishni bajaraverishadi va natijada zerikish paydo bo‗ladi. 
Insoniyat  ishlab  chiqarish  jarayoniga  bog‗lanib  qolib  mashinalashib 
ketadi,  qayta-qayta  bir  xil  ishni  qilaverib  noinsoniylashib  ketadi.  Lekin 
Smit  inson  farovonligi  mehnat  taqsimotiga  bo‗gliq  ekanligini  ta‘kidlab 
o‗tgan.