Muvozanatli deb tushuniladi. Ammo, har qanday iqtisodiy tizimning bunday holati hayoliydir

12.3.O’zbekiston Respublikasi bank tizimi va pul-kredit siyosatining 
ustuvorliklari 
Bugungi  kunda  mamlakatimiz  bank  tizimi  qat’iy  xalqaro  talablarga  javob 
beradigan eng barqaror tizimlardan biri bo’lib faoliyat ko’rsatmoqda. 
2013  yilda  respublika  bank  tizimini  yanada  isloh  qilish  va  rivojlantirishda 
asosiy  e’tibor  O’zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  2010  yil  26  noyabrdagi 
PQ-1438-sonli  Qarori  bilan  tasdiqlangan  «2011-2015  yillarda  respublika  moliya-
bank tizimini yanada isloh qilish va barqarorligini oshirish hamda yuqori xalqaro 
reyting  ko’rsatkichlariga  erishishning  ustuvor  yo’nalishlari  bo’yicha  kompleks 
chora-tadbirlar»  Dasturi  hamda  O’zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  va  Vazirlar 
Mahkamasining  respublika  moliya-bank  tizimini  rivojlantirishga  oid  boshqa 
qarorlarida belgilangan vazifalarni bajarishga qaratildi. Jumladan: 

---

 
124 
 
– banklarning  moliyaviy  barqarorligi  va  likvidligini  yanada  oshirish 
maqsadida  ular  kapitallashuvini  oshirish,  resurs  bazasini  ko’paytirish  va  aktivlar 
sifatini yaxshilash, bank sohasiga xususiy kapitalni keng jalb etish; 
– respublika  tijorat  banklari  faoliyatini  tartibga  solish  va  bank  nazorati 
tizimini  Bank  nazorati  bo’yicha  Bazel  qo’mitasining  yangi  talablaridan  kelib 
chiqqan holda xalqaro andozalar asosida takomillashtirib borish; 
– mamlakat bank tizimi va tijorat banklari faoliyatini etakchi xalqaro reyting 
tashkilotlari tomonidan qo’llaniladigan me’yor va ko’rsatkichlar asosida baholash 
amaliyotini kengaytirish va ushbu darajalarga erishish tadbirlarini amalga oshirish; 
– iqtisodiyotning  real  sektorini  moliyaviy  qo’llab-quvvatlashga,  ishlab 
chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik jihatdan qayta jihozlashga 
yo’naltirilgan bank kreditlari hajmini yanada ko’paytirish; 
– kichik  biznes  va  xususiy  tadbirkorlikni  moliyaviy  qo’llab-quvvatlash, 
birinchi  navbatda,  yoshlar  va  ayollar  bandligini  oshirishga  qaratilgan  biznes-
loyihalarni moliyalashtirishga kreditlar ajratish hajmini oshirish; 
– xalqaro andozalar va tamoyillar hamda  mamlakatimizda bozor munosabat-
lari  rivojlanishining  hozirgi  real  holatidan  kelib  chiqqan  holda  moliya-bank 
sohasining qonunchilik bazasini yanada takomillashtirish ishlari amalga oshirildi. 
2013 yilda bank tizimida amalga oshirilgan izchil va aniq maqsadli islohotlar 
banklar  kapitallashuv  darajasi  va  depozit  bazasining  yuqori  sur’atlarda  o’sishiga 
imkon  berdi  va  natijada  bank  tizimining  moliyaviy  barqarorligi  mustahkamlanib, 
moliyaviy vositachilik roli kengaydi hamda ko’rsatilayotgan bank xizmatlari sifati 
yanada oshdi. 
Bank  tizimining  moliyaviy  barqarorligi  va  rivojlanishi  O’zbekiston 
Respublikasi  Prezidentining  2011  yil  7  yanvardagi  PQ-1464-sonli  Qarori  bilan 
tasdiqlangan indikatorlar tizimiga asosan tahlil qilinganda, bank tizimining barcha 
ko’rsatkichlari «yuqori darajada»gi indikator baholariga muvofiq kelmoqda. 

---

 
125 
 
Jumladan, 2013 yil bo’yicha bank tizimida kapitalning etarlilik darajasi  24,3 
foizni  tashkil  etdi.  Bu  esa,  Bank  nazorati  bo’yicha  Bazel  qo’mitasi  tomonidan 
belgilangan xalqaro me’yordan 3 barobar yuqoridir. 
Bank  tizimi  barqarorligining  yana  bir  muhim  ko’rsatkichi  hisoblangan 
likvidlik  darajasi  2013  yilda  ham  65  foizdan  yuqori  darajada  saqlanib 
qolayotganligi  va  ushbu  ko’rsatkichning  talab  etiladigan  minimal  darajadan  2,2 
barobar  ortiqligi  mamlakatimiz  bank  tizimining  mustahkamligini  hamda  har 
qanday tashqi va ichki salbiy ta’sirlarga to’la bardosh bera olishini tasdiqlaydi. 
Banklar  tomonidan  aholiga  xizmat  ko’rsatish  indikatorlari,  jumladan,  bank 
xizmatlaridan  foydalanish  darajasi  har  100  ming  (katta  yoshli)  aholiga  to’g’ri 
keladigan  bank  muassasalari  soni 49,7  tani  tashkil  etib  (30  tadan  ko’pi   yuqori 
bahoga to’g’ri keladi), «yuqori daraja» va har  mingta katta yoshli aholiga to’g’ri 
keladigan jismoniy shaxs-omonatchilar hisobvarag’i soni 1028 birlikni tashkil etib, 
bu  bo’yicha  ham  (1000  tadan  ko’pi)  «yuqori  daraja»  baholariga  muvofiq 
kelmoqda. 
Shuningdek,  yuqoridagi  qaror  talablari  bo’yicha  respublika  bank  tizimida 
depozitlar  hajmi  dinamikasi,  kredit  qo’yilmalari  hajmining  o’zgarishi  kabi 
indikatorlar ham yuqori darajadagi baholarga muvofiq kelmoqda. 
Shu bilan birga, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2012 yil 
20 apreldagi 117-sonli qarori asosida 2012 yilning 1 iyulidan boshlab joriy etilgan, 
hududlarda  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlanish  darajasi,  shu  jumladan,  moliya-bank 
sohasi  faoliyatini  baholovchi  indikatorlarning  har  chorakdagi  tahlili  natijalari 
tijorat  banklarining  hududlardagi  filiallari  ko’rsatkichlarining  yuqoriligini 
ko’rsatdi.