4-tema: bilimlerdi tekseriw ha`m bahalawdin` innovasion metodlarin proektlestiriw. Joba

Ja`mi AB balları 

30 

0-15 

0-15 

 

Juwmaqlawshı  bahalaw  “Jazba  jumısı”  formasında  belgilengen  bolsa,  ol  halda 

juwmaqlawshı bahalaw 30 ballıq “Jazba jumısı” variantları tiykarında o`tkiziledi.  

Eger  juwmaqlawshı  bahalaw  oraylastırılg`an  test  tiykarında  sho`lkemlestirilgen 

bolıp pa`n boyınsha juwmaqlawshı bahalaw “Jazba jumısı” formasında belgilengen bolsa, ol 

halda juwmaqlawshı bahalaw to`mendegi keste tiykarında a`melge asırıladı. 

№  Ko`rsetkishler 

JB balları 

Maks  O`zgeriw aralıg`ı 

1. 

Pa`n  boyınsha  juwmaqlawshı  bahalaw  jazba 

formasında o`tkiziledi. 

30 

0-30 

Jami: 

30 

0-30 

---

 

Juwmaqlawshı bahalawda “Jazba jumısı” ın bahalaw kriteriyası 

Juwmaqlawshı  bahalaw  “Jazba  jumısı”  formasında  a`melge  asırılg`anda  sınaw  ko`p 

variantlı  usılda  o`tkeriledi.  Ha`r  bir  variant  3  teoriyalıq  ha`m  2  a`meliy  sorawdan  ibarat. 

Teoriyalıq  sorawlar pa`n  boyınsha  tayanısh  so`z  ha`m ibaralar tiykarında  du`zilgen  bolıp, 

pa`nnin` barlıq temaların o`z ishine alg`an bolıwı kerek.  

Jazba  sınaw  boyınsha  ulıwma  o`zlestiriw  ko`rsetkishin  anıqlaw  ushın  variantta 

berilgen  sorawlardın`  ha`r  biri  ushın  jazılg`an  juwaplarg`a  qoyılg`an  o`zlestiriw  balları 

qosıladı ha`m onın` jıyındısı talabnın` juwmaqlawshı bahalaw boyınsha toplag`an balı bolıp 

esaplanadı. 

 

 Bugingi  kunde  oqıw  orınlarında  bahalawdıń  zamanagóy  usıllarınan  test  usılı  keń 

paydalanbaqta. 

Test (ingliz – text - tajriba) diagnostika metodi bolip, standart sorawlar beriledi.  

Testlerden  paydalaniw  haqqindag’i  daslepki  mag’liwmatlar  ingliz    alimi  Fisherdin’ 

1864  -  jilda  jarayalang’an  «Scale  books»  kitabinda,  amerika  alimi  J.I.Royoshtin’  

«orfografiya — bilimlerdi tekseriw» kestesinde (1884), nemis alimi Ebbengaustin’ (1897) 

noqatli  bolip  qaldirilg’an  tekstlerinde  keltirilgen.   XIХ  asirdin’  daslepki  o’tken  jilinda 

mektepde o’zlestiriwin aniqlawg’a xizmet qiliwshi testler Germaniyada, keyin bolsa AQSH 

da  jaratilip  ja’nede  rawajlandirilg’an.  Hazirgi  waqitda  bunday  testler    Uli  Vritaniya, 

Skandinaviya,  Niderlandiya,  Turkiya,  AQSH,  Germaniya  mekteplerinde  jetiskenlik  penen 

qollanip kelmekte.  

Testler uliwma tomendegi bolimlerge bolinedi:  

а) psixologiyaliq; б) pedagogikaliq; с) sotsialogiyaliq. 

 Psixologiyaliq  testler    —  shaxstin’  psixologiyaliq  qasiyetlerin,  onin’  intelektual 

ta’replerin u’yrenedi ha’m aniqlaydi. 

Pedagogikaliq testler talim – tarbiya protsesinde bilimler darejesin aniqlaydi.  

Sotsialogiyaliq testler—  shaxstin’ sotsial tareplerin u’yrenedi ha’m aniqlaydi.  

Bul  pedagogikaliq  testler  haqqinda  toqtap  o’tiwimizge  tuwri  keledi.Pedagogikada 

qollanatug’in testler predmet testleri dep  ataladi. Predmet testleri ha’r bir predmetinnen  

oqiwshilardin’ bilimlerin bekemlew, uliwmalastiriw, sistemalastiriw, o’zlestiriw da’rejesin 

aniqlaw ha’m bahalaw maqsetlerine qaratiliwi mumkin. Oqiw jili dawaminda talim-tarbiya 

protsesinde  joqaridag’i  test  formalarinin’  qalegeninen  paydalaniw  mumkin.  Pitiriw  ha’m 

kiriw imtixanlarinda programmalastirilg’an testlerden paydalaniw maqsetge mawpiq bolip 

tabiladi. Test varianti qansha ko’p bolsa, sinaw natiyjesi sonsha obektiv boladi. Теstler en’ 

keminde  eki  variantda  tayarlanip,  sinawlardin’  belgili  bir  bo’limine    (I  variant  1 

yakiАvariant)  belgili  bir  bo’limge  II  variant    (yaki  Вvariant)  qollaniwin  usinis 

etemiz. Теstge  kiriwshi  tapsirmalar  sani  sinawdin’  qashan  o’tkiziliwine,  da’stu’rdegi 

material  ko’leminin’  u’lken  yaki  kishi  ekenligine  baylanisli.Oqiw  jili  dawaminda 

qollanilatug’in  testle’r    1saatg’a,  klasstan  –  klassg’a  o’tkiziw  ha’m  pitiriw  imtixanlarinda 

qollanilatug’in testler 2 saatg’a saykesligi maqsetge mawiq boli tabiladi. Ha’r bir tapsirmani 

orinlawg’a  sariplanatug’in    waqit  1  minutdan  3  minutg’a,ortasha  ha’r  bir 

tapsirmag’aajiratilg’an waqit 2  minut atirapinda boliwi mumkin. Sog’an amel qilip duzilgen 

testlerdin’ ha’r bir variantindag’i tapsirmalar sani: eger sinaw  1saatg’a saykeslengen bolsa 

—  25  ,  eger  sinaw    2  saatg’amo’ljelengen    50  a’tirapinda  boladi.   Tapsirmalar  1,2,3…  ҳ 

---

boliwi,  olardin’juwaplari  bolsa  alfabit  boyinsha  (A,  B,  C,  D,  Е)  ha’ripler  menen  belgileni 

maqul.  O’zbek  a’debiyatinan  o’tkiziletug’in  test  shinig’iwlarinda  oqiwshilardin’  a’debiy 

faktlarin: xaliq awiz eki do’retiwshiligi ha’m jazba a’debiyat qasiyetleri, ha’r tu’rli janrlari, 

mektepte  uyrenilgen  a’debiy  shig’armalar  mazmuni,  olardag’iqahramanlardin’  tiykargi 

qasiyetleri, korkem oner usillari, ha’mde qurallari, birge islesiw ko’rnislerin qay darejede 

puqta biliwi belgilenedi. Test tapsirmalarin jasirin halda tayarlaniwi ha’m tapsirmalardin’ 

tuwri  juwaplari  (yag’niy  giltti)  tek  g’ana  og’an  juwapker  shaxsta  boliwi,  sinaw  

tawsilg’annan  son’  tekseriwshige  ozi  beriliwi  ha’m  jane  qaytarili  aliwi  sha’rt. Test  sinawi 

giltleri  bahalaw  normasi  to’mendegishe: Bahalaw  5  balli  sistema  tiykarinda    bolg’anlig’i 

ushin testge kiriwshi uliwma tapsirmalar sani «5» (baha)g’a bo’linip ,ha’r bir bahag’a tuwri 

keliwshi, tuwri juwaplar sani belgilep  alinadi. Maselen: testdegi uliwma tapsirmalar sani25  

bolip, quramaliq darejesi boyinsha  olardin’ ha’mmesi  birdey ball menen belgilengen bolsa, 

5  ge bo’lingende  5  shig’adi. Demek , 25 tapsirmanin’ ha’r  5  tuwri juwabina  «1»  baha  

qoyiw mumkin. Yag’niy, 1-5 tuwri juwap        -        «1» baha; 6-10  tuwri juwap     -        «2» 

baha; 11-15 tuwri juwap    -        «3» baha; 16-20 tuwri juwap    -        «4» baha; 21-25 tuwri 

juwap    -        «5» baha. Test  tapsirmalardi duziwde tomendegi printsiplerge amel qilinadi. 

 1)ilimiylik; 2)  izbe-izlik; 

3)   iqshamliq 

ha’m 

aniqliq; 

 4)  Formal 

emesligi; 5)   Logikaliq izbe-izlik; 6)  sistemaliq; 7)   uliwmaliq ha’m jeke turde 8) apiwayliq 

yaki  quramaliq; 9) ko’rgizbelik; 10)  Teoriya  menen  ameliyatin’  baylanislig’i; 11)  oylawdi 

rawajlandiriw;  12)   doretiwshilik  13) o’zbetinshelik  ha’m   sanalig’i    14)  qatlamlastiriw, 

yag’niy  oqiwshilardin’  individual  qasiyetlerin  esapg’a  aliw; 15) Tarbiyaliq; 16) Oqiw 

dasturine maslig’i; 17)   Waqit tarepinen abektivligi; 18) Qollawg’a mumkinlik.  

Joqaridag’I printsiplerge amel qiling’an halda du’zilgen testler joqari sipatli,natiyjeli 

boladi. 

Test  sistemasi  oqiwshilardi  bahalawdin`  basqa  ko`rilgen  metodlarina  qaraganda 

qanday abzalliqqa iye?  Onnan paydalaniw ma`nisi nede? Bul sorawlarg`a juwap beremiz. 

1. Barliq oqiwshilarg`a ten`dey sharayat jaratiladi.(waqit esabinda da, test sorawlarin 

tan`law esabinda da). 

2.  Ma`lim  waqit  ishinde  ha`m  oqiwshilardin`  ken`    qatlamin,  ha`m  temanin`  toliq 

mazmunini qamirap aliw mu`mkin. 

3. Berilgen sorawlarda tosinnan beriletug`in elementler kemeyedi, bul bolsa imtixan 

aliwshinin`  noqalislig`in joqqa shig`aradi. 

4. Imtixan aliwshi  ha`m tapsiriwshi ortasinda sub`ektiv pikirdi joqqa shig`aradi. 

5.  Tekseriwge  waqit  ha`m  ku`sh  sariplaw  kemeyedi,  sol  menen  birge  oqitiwshi 

okiwshi da  u`stinde baqlawdi jen`illestiredi. 

6.  Test  juwap  larina  mashina  ta`repinen  tezde  statik  islep  shig`iw  imkaniyatina  iye 

boladi,  sebebi soraw ha`m juwaplar standart formag`a iye. 

Testlerdin`  bir qansha tu`rleri bar: eslew ha`m toltiriw ushin testler; tan`law  testleri. 

Tan`law testleri o`z na`wbetinde alternativ, ko`p tan`lawli ha`m kesisiwshi tan`law 

testlerine bo`linedi.