Дипломатия Режа Фанга кириш. Қадимги Шарқда халқаро муносабатлар ва дипломатия

Таянч иборалар:
Деспотия ёки 
деспотизм
(юнон. деспот – хўжайин, ҳукмдор, тўра) –
чекланмаган ҳокимият. Деспотизм – давлат бошқарув шакли, автократиянинг 
бир кўриниши, яъни юқори давлат ҳокимияти мутлоқ ҳукмдор ёки тор 
доирадаги шахслар қўлида мужассамлашган жамият. 
Де-факто тан олиш – мавжуд давлат ва ҳукуматлар томонидан бирор 
мамлакатда пайдо бўлган давлат ёки ҳукуматни тан олишнинг анънавий шакли. 
Бунинг сабабларини кўрсатиш шарт эмас. Одатда, тан олаётган давлат янги 

---

40
ҳукумат ёки давлатнинг узоқ яшаши мумкинлигига ишончсизлик билан 
қараганда қўлланиладиган ёхуд маълум вақт ўтгунча янги халқаро ҳуқуқ 
субъекти ёки унинг ҳукуматини расман ва тўлиқ тан олиш нияти йўқлигини 
ифодалайди. Де-факто тан олишда дипломатик алоқалар ўрнатиш шарт эмас, 
айрим ҳолларда консуллик муносабатлари ўрнатиш мумкин. Бу тан олаётган 
давлат мазкур ҳукуматнинг мавжудлиги билан ҳисоблашади ва у билан бирор 
масала бўйича ҳамкорлик қилиши мумкинлигини англатади. Де-факто тан 
олинган давлат билан ҳамкорлик турли соҳаларда бўлиши мумкин, чунки 
халқаро муносабатларда суверен давлат сифатида қатнашади. Де-факто тан 
олиш де-юре тан олишдан фарқ қилмайди
50
.
Де-юре тан олиш – тўлиқ тан олиш. У мамлакатда вужудга келган янги 
давлат ёки ҳукуматни халқаро майдонда мавжуд давлат ҳамда ҳукуматлар 
томонидан расмий тан олишнинг анъанавий шакли бўлиб, дипломатик алоқалар 
ўрнатишга олиб келади. Тан олишнинг бу тури тан олувчи давлатнинг мазкур 
давлат билан тўлиқ дипломатик муносабатлар ўрнатишга тайёр эканлигини 
ифодалайди
51
.
Дипломатия (юнон. “икки букланган қоғоз” деган маънони билдиради) – 
Қад. Юнонистон ва Римда тахтакач муқова ичига солинган хат элчиларга улар 
ваколатини тасдиқловчи ишонч ёрлиғи ёки ҳужжат сифатида тақдим этилган. 
Ҳозирги маънодаги дипломатия – давлатнинг ташқи сиёсатини белгиловчи 
халқаро муносабатларнинг амалий усуллари ва амалиётидир.