Dehqon fermer xujaligi iqtisodiyoti. Dehkan farming economy

Qashqadaryo viloyati Qarshi tumani «Temir Mirzayev texnika tayanch» 

MMTPning moliyaviy ko‘rsatkichlari tahlili 

t/r  

Ko‘rsatkichlar 

O‘lch

birl 

2012- 

yil 

2013- 

yil 

2014- 

yil 

O‘zgarishi 

 % hisob. 

1 

Mahsulotlarni sotishdan, 

ish va xizmatlarni 

bajarishdan sof  tushum 

ming 

so‘m 

5680,54 7469,57 9615,25  169,3 

2 

Sotilgan mahsulot va ish, 

xizmatlarning tannarxi 

ming 

so‘m 

3972,54 5578,63 7110,58  179,0 

3 

Mahsulotlarni sotishdan 

va ish va xizmatlarni 

bajarishdan olingan 

foyda(zarar) 

ming 

so‘m 

1708,0

1890,94  2504,67

146,8 

4 Rentabellik 

darajasi 

 % 

43,0 33,9 35,2 

1,22 

punktga 

kamaygan 

Manba:  Qashqadaryo viloyati Qarshi tumаni “Temir Mirzayev texnika 

tayanch” MMTP-ning statistik ma’lumotlari asosida tuzilgan. 

 

14.2.1-jadval ma’lumotlarini tahlil qilar ekanmiz,  Qarshi tumani-

dagi «Temir Mirzayev texnika tayanch»  MMTPning faoliyati natijasida 

2014-yilda 2012-yilga nisbatan bajarilgan ishlar hajmi 169,3 foizga, 

qilingan xizmatlar xarajati esa 179,0 foizga, olingan foyda esa 146,8 

foizga oshgan. 2012-yilda MMTP foyda olish o‘rniga zarar bilan 

chiqqan. Biroq, rentabellik darajasi tahlil qilinayotgan yillarda 1,22 

punktga kamaygan. 2012-yilda yaxshi ko‘rsatkichga erishishi bilan bir 

qatorda 2013–2014-yillarda rentabellik pasayib borgan. Shuni qayd etish 

joizki, MMTPning moddiy-texnika resurslarini modernizatsiya qilish 

davr talabiga aylanib bormoqda. 

Fermer xo‘jaligini texnika vositalari bilan ta’minlash tizimini 

amalga oshirish jarayonida quyidagilarga e’tiborni qaratish maqsadga 

muvofiq: 

1. Ishlab chiqarilishga mo‘ljallanayotgan, sinov texnika vositalari 

tizimida kichik hajmli fermer xo‘jaliklari uchun mo‘ljallangan traktorlar 

va  mashinalar turlarining bo‘lishi. 

2. Fermerlar uchun mo‘ljallangan kichik va o‘rta quvvatli 

traktorlarni  ko‘p jarayonlarni  bajarishga (universal traktorlar) 

moslashtirish. 

3. Texnika vositalarining narxlarini arzonlashtirish imkoniyatlarini 

---

 

314

qidirib topish va bunda birinchi navbatda davlatning ko‘magiga 

tayanish. 

4. «O‘zqishloqxo‘jalikmashxolding» birlashmasi tomonidan qishloq 

xo‘jaligiga   yetkazib   berilayotgan   texnika   vositalariga   qo‘shilgan 

qiymat solig‘ini qo‘llamaslik. 

Qishloq xo‘jaligi texnikalarining narxlari yuqori bo‘lgan hozirgi 

sharoitda fermer xo‘jaliklarini texnika vositalari bilan ta’minlashning 

istiqbolli yo‘nalishlaridan biri sifatida lizingni e’tirof etish mumkin. 

MMTPlarning Nizomida ko‘rsatilishicha, MMTPning tijorat, 

xizmat ko‘rsatish va boshqa faoliyatidan olinadigan daromaddan soliq 

va boshqa to‘lovlar to‘langandan so‘ng qoladigan qismi butunlay 

MMTP tasarrufida bo‘ladi va uni mustaqil ravishda tasarruf etadi. 

MMTP barcha majburiy to‘lovlar va soliqlar to‘laganidan so‘ng 

qoladigan mablag‘lari uning sof foydasini tashkil etadi. Sof foyda 

ta’sischilarning umumiy yig‘ilish qaroriga muvofiq, uni MMTPni 

rivojlantirish fondiga ajratilgandan so‘ng, qolgan qismi esa 

 

ta’sischilarning Ustav fondiga qo‘shgan ulushlariga mutanosib ravishda 

bo‘linadi.