Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

3. Xususiy EHM-ning strukturaviy-funktsional sxemasi. 
 
Xususiy EHM-larning tuzilishi boshqa mini va mikro EHM - lar kabi 
bo`lib, funktsional nuqtai-nazardan juda oddiydir. EHM-ning bosh elementi 
bo`lib markaziy protsessor hisoblanadi. U arifmetik yoki mantiqiy amallarini 
bajaradi, hamda butun sistemaning ishini nazorat qiladi. Kompyuter integral 
sxemalar ko`rinishidagi mikroprotsessor boshqaruvi asosida ishlaydi. 
Shuningdek yana bir qancha qo`shimcha integral sxemalar bo`lib, ular 
axborotlarning kirib-chiqish jarayonlarini tashkillashtiradi va boshqaruv 
funktsiyasini ta’minlaydi. 
Axborotlar kompyuterga tugmachalar majmuasidan yoki tashqi 
xotiradan magnit lentalarida va magnit diskalarida ma’lumot to`plovchilar 
orqali kiritiladi. Hisoblash natijalari terminal ekranida tasvirlanadi. Displey 
sifatida o`zi kompyuter sostaviga kiruvchi va monitor deb ataluvchi elektron-
nurlanuvchi trubka asosida ko`rsatib tasvirlovchi qurilma yoxud odatdagi 
televizion ekranidan foydalaniladi. 
Protsessor va tashqi qurilma kompyuterning apparatli ta’minotini tashkil 
etadi hamda o`ziga ma’lumotlarni qayta ishlash va saqlash qurilmalarini, 
foydalanuvchi bilan boshqa elektronli sxemalar o`rtasida axborotlarning 
almashinuvi aloqasi jarayonlarini birlashtiradi. Asosiy tarkibiy  qismlar bir-biri 
bilan parallel o`tkazilgan informatsion shinalar orqali bog`langandir. 
Shunday qilib barcha xususiy EHM-lar, kompyuterlar va mikro EHM-
lar quyidagi funktsional bloklardan tashkil topadi (1-rasm-ga qarang). 
Uning asosiy elementlari - arifmetik-mantiqiy va boshqarish 
qurilmalaridan tashkil topuvchi protsessor, xotira, axborotlarni kiritib-
chiqaruvchi qurilmalar. Bu funktsional bloklarning EHM-ga birlashuvi quyidagi 
shinalar sistemasi orqali amalga oshiriladi. 
1. Ma’lumotlar shinalari - ular orqali EHM da axborotlarning 
almashinuvi amalga oshiriladi. 
2. Adreslar shinalari - adreslarni uzatish uchun ishlati-ladi. Bu shinalar 
orqali EHM-ning har xil qurilmalariga murojaat qilish amalga oshiriladi. 
3. Va nihoyat boshqaruv shinalari - boshqaruv signallarini uzatish uchun 
ishlatiladi. 
 
35

---