Диссертация написанная для получения академической степени магистра

1.2 Транкингли алоқани ташкил этиш услублари. 
Транкинг радиоалоқа тизимлари ультра қисқа тўлқинда-УҚТ да 
ишловчи радиал-зонали кўчма (ҳаракатдаги) радиоалоқа тизимлари бўлиб, 
улардаги ретрансляторлар алоқа каналларининг абонентлараро автоматик 
тақсимланиши амалга оширилиши актуалдир. Бундай тизимлар энг аввало 
турли хил муассаса ва корпоратив алоқа тармоқларни яратишга қаратилган 

---

17 
бўлиб, уларда абонентларнинг гуруҳий актив алоқа режими қўлланилиши 
кўзда тутилган. Транкинг тизими турли мамлакатларнинг харбий кучлари, 
ҳуқуқини ҳимоя қилиш муассасалари, жамоа хавфсизлиги хизматлари, 
транспорт 
ва 
энергетик 
компаниялар 
томонидаги 
ҳаракатдаги 
абонентларнинг ўзаро, стационар ва телефон тармоғи абонентлари билан 
алоқа қилишини таъминлаш мақсадида кенг фойдаланилади . 
Умумий фойдаланиш ҳаракатдаги транкинг радиоалоқа тизимнинг 
кўплаб, турли хил стандартлари мавжуд. Улар бир-биридан нутқ ахборотини 
узатиш услуби (аналогли ва рақамли), каналларни частотавий (КЧАКФ), вақт 
бўйича (КВАКФ) ѐки кодли (ККАКФ) ажратиш орқали кўп станцион 
фойдаланиш 
турлари, 
каналларни 
қидириш 
ва 
тайинлаш 
(марказлаштирилмаган ва марказлаштирилган бошқарув), бошқарув канали 
тури (ажратилган ва тақсимланган) ва бошқа характеристикалари билан фарқ 
қилади. 
Транкинг тизими тузилиш архитектурасининг асосий тамойилларини 
тушунтириш учун транкинг тизимининг бир зонали умумлаштирилган 
структуравий схемасини кўриб чиқамиз (1.2.1-расм). Бу ерда радиочастота 
қурилма таркибига ретранслятор, антенна ва радио сигналларни 
бирлаштирувчи қурилма киради. 
Ретранслятор деганда бир жуфт ташувчи частоталарга мўлжалланган 
қабул қилиб-узатувчи қурилмалар тўплами тушунилади. Анологли транкинг 
тизимларда бир жуфт ташувчи частоталар трафикнинг битта каналини 
билдиради. Вақт бўйича зичлаштирувчи рақамли транкинг тизимларда 
(TETRA, EDAS, ProtoCAL ва бошқа стандартлар) битта ретранслятор иккита 
ѐки тўртта трафик каналини таъминлаши мумин. 
Транкинг тизимларни қуришнинг муҳим тамойилларидан бири бу 
мумкин қадар кўлами катта бўлган қоплаш зонани яратишдан иборат. 
Шунинг учун таянч (база) станциянинг (BS) антенналари баланд миноралар 
ѐки иншоотларга жойлаштирилиши ва улар доиравий йўналтириш 
диаграммасига эга бўлиши зарур. Таянч станция зона чеккасида жойлашган 

---

18 
ҳолда йўналтирилган антенналар қўлланилади. Таянч станция битта қабул 
қилувчи-узатувчи антеннага ѐки қабул қилиш ва узатиш учун алоҳида 
антенналарга эга бўлиши мумкин. Баъзи ҳолларда кўп нурли тарқалишдан 
келиб чиқувчи тинишлар билан курашиш учун бир таянч минорага бир нечта 
қабул 
қилувчи 
антенналар 
жойлаштирилиши 
мумкин. 
1.2.1-расм. Бир зонали транкинг тизимининг умумлаштирилган структуравий 
схемаси. 
Радиосигналларни бирлаштириш қурилмаси қабул қилгич ва 
узатгичларнинг бир неча частотавий каналларда бир вақтнинг ўзида баравар 
ишлаши учун битта антенна жиҳозидан фойдаланишга хизмат қилади. 
Транкинг тизим ретрансляторларида фақат дуплекс режимда ишлаш кўзда 
тутилади, қабул қилиш ва узатиш частоталарнинг тарқоқлиги 45 MГц дан 3 
MГц гача фарқ қилади. 
Коммутатор тармоқ ичида ва шунингдек ташқи тармоқлар билан 
уланишни таъминлайди. BS ҳамма қисмлари (узел) бирга ишлашини, 
бошқариш қурилмаси амалга оширади. Бундан ташқари у чақирувларни 
кўриб чиқади, чақирилувчи абонентларни идентификациялашни амалга 
оширади, чақирувлар навбатини ўрнатади, вақт бўйича тўловлар учун вақт 
ҳисобини юритади, шунингдек лозим бўлганда телефон тармоғи билан 

---

19 
уланиш давомийлигини (бошқаради) созлайди. Транкинг тизимда УФТТ 
интерфейси ҳар хил усул билан амалга оширилади. Арзон тизимларда 
(масалан, SmarTrunk) уланиш икки симли коммутатор линия бўйича олиб 
борилади. Замонавий транкинг тизимлар УФТТ интерфейси таркибида 
АТСнинг стандарт рақамли номер териш DID (Direct Inward Dialing) рақамни 
тўғридан-тўғри терувчи аппаратурага эга.
Транкинг тизимида абонентлик қурилмалар тўплаш жуда хилма-хил. 
Улардан жуда кўпчилиги яримдуплексли радиостанциялар бўлиб, улар ѐпиқ 
группалардан ишлаш учун жуда мос келади. Бундай радиостанциялар 
кўпинча чекланганлик функционал имконияти учун рақамли клавиатурага 
эга эмас. Ундан фойдаланувчиларга группа ичида абонентлар билан 
боғланиш ѐки диспетчерга чақирув жўнатиш кифоя. Баъзан яримдуплексли 
радиостанцияларнинг кенг функционал имкониятлари мавжуд бўлиб, 
рақамли клавиатурага эга, лекин бунда улар сезиларли даражада қиммат 
туради.