7398b1cc-0a47-4d0e-b58e-dd2544d80cac pdf

        Stress  tekshiruvchi  suhbat.    Stress  tekshiruvchi  suhbat  u  yoki  bu  shaxsni 
stressga reaksiyasini tekshirish maqsadida nomzodlarni qiyin holatga qoʻyadi. Bu 
metod  ranjimasdan  qiyin  holatlarga  ro‘baro‘  keluvchi  shaxsni  lavozimga 
tanlashda  qoʻllaniladi.  Stress  tekshiruvchi  suhbat  nomzodlarning  jasurlik, 
odoblilik, sovuqqon tabiat va oʽzini tuta bilish kabi xislatlarni boshqa shaxslar va 
guruhlarga zid kelgan hollarda tekshiradi.  
       Tanlov suhbati. Tanlov suhbatning eng asosiy maqsadi muayyan ish oʻrinlari 
uchun nomzodlarning mosligini aniqlashdir. Ishga yollanishdagi suhbatlar  suhbat 

---

68 
 
oʻtkazuvchilar guruhi  tomonidan oʻtkaziladi. Suhbat 10 minutdan 45 minutgacha, 
hattoki,  undan    ham    uzoqroq    vaqtni  olishi  mumkin.  Suhbat  oʻtkazuvchilar  esa 
yaxshi nomzodlarga  bundan  ham  koʻproq  vaqt ketkazadilar.  Ular  nomzodlarning 
tashkilotga  qoʻshilish  uchun  mosligini  baholashga  qodir  boʻlishlari    uchun 
yetarlicha  ma’lumot  yigʻishlari  kerak  boʻladi.  Nomzodlar  ham  tashkilot,  uning 
ishchilarga oid siyosati va madaniyati, yangi ishchilardan nima kutishi va karyera 
rivojlanishida qanday imkoniyatlar taklif etilishi haqida bilib olishlari shart.                      
       Shaxsning  tanlagan  sohasi  boʻyicha  malakali,  yuqori  mahoratga  ega 
mutaxassis  sifatida  shakllanishi  murakkab  jarayon  boʻlib,  unga  koʻp  yillik 
samarali mehnat, ijodiy izlanishlar natijasidagina erishish mumkin. Biroq mazkur 
sifatlarning  shakllanishi  uchun  zamin  oʻrta  maxsus  kasb-hunar  kollejlaridagi 
tahsil jarayonida yaratiladi. Boʻlajak iqtisodchi-pedagogning kasbiy tayyorgarligi 
jarayonida mutaxassislikka oid bilim, koʻnikma va malakalarni oʽzlashtirib borishi 
bilan  bir  qatorda  psixologiya  fani  boʻyicha  nazariy  va  amaliy  bilimdonlikning 
shakllanishi  ham  muhim  ahamiyatga  ega.  Xalq  xo‘jaligining  turli  sohalaridagi 
ijtimoiy-iqtisodiy  muammolarni  hal  etish,  dolzarb  vazifalarni  muvaffaqiyatli 
amalga  oshirish  uchun  har  bir  mutaxassisda  kasbiy  kompetentlikni  shakllantirib 
borishga  e’tibor  qaratish  maqsadga  muvofiqdir.  Kasbiy  kompetentlik  kishining 
kasbiy faoliyat bilan bogʻliq vazifalarni bajara olish qobiliyati va undan samarali 
foydalana olish imkoniyati boʻlib, u shaxsga xos koʻplab psixologik xususiyatlarga 
ega boʻlishni taqozo etadi.  
         Kasbiy  nutq  maqsad  yo‘nalishlari  xususida  gap  borar  ekan,  uning  yana  bir 
muhim jihati e’tiborga loyiq. Ma’lumki, nutq orqali inson oʽzi uchun zarur boʻlgan 
obroʻ-e’tibor qozonadi, ijtimoiy mavqeini oshiradi. "Odamning qimmati - soʽzida", 
deya bejiz aytmagan xalqimiz. "...Biz odatda e’tibor qilmagan kishi suxango‘yligi 
bilan  bizni  rom  etishi  mumkin.  Aql  jismga  jon  ato  etishi  bilan  barcha,  muayyan 
ma’noda  uni  yangilaydi  ham;  bir-birini  quvib,  almashib  kelayotgan  tuygʻu  va 
fikrlar  yuzni  jonlantiradi  va  unga  u  yoki  bu  ifoda  beradi;  aqlli  nutq  odamga 
diqqatni uzoq vaqt bogʻlab qoʻyadi". (Jan Jak Russo).  

---

69 
 
  Rahbar  (siyosiy  arbob,  muassasa  yoki  korxona  rahbari  vash.k.)  xalq,  omma, 
jamoa  diqqat  markazida  boʻlib,  shu  makonda  hurmat  qozonib  yetakchilikka 
erishadi. Rahbarlikni sharaf bilan ado etmoq uchun, kishi oʽzi rahbarlik qiladigan 
sohani  bilishigina  emas,  balki  yana  bir  qator  sifat  va  fazilatlarga  ega  boʻlmogʻi 
kerak.  Ular  ichida  avvalo  til  va  nutq  imkoniyatlarini  ishga  sola  bilishni  ajratib 
koʻrsatish darkor. 
  Demokratik  islohotlar  yoʻlidan  borayotgan  Oʻzbekistonda  shaxs,  shaxs 
tafakkuri jamiyatning  asosiy jihatiga aylanib bormoqda. Qurilajak jamiyatning bu 
xususiyatlari  rahbar  ongida  ham  oʽz  aksini  topmogʻi  lozim.  Zamonaviy  rahbar 
qolip vazifasini o‘taydigan namuna emas, balki oʽzgalar tushunishga intilgan shaxs 
sifatida  namoyon  boʻladi.  Nafaqat  uning  oʽzi,  balki  u  muloqotga  kirishgan 
odamlarning har biri ham betakror individuallikka, oʽz soʽzi va fikriga ega boʻlgan 
shaxslardir.  Bunday  sharoitda  avtoritarlik  emas,  Shaxsiy  hurmat-e’tiborgina  ish 
berishi mumkin. Bu borada Kaykovus bergan ogit oʽz ahamiyatini yo‘qotmagan:   
 
 
 
 
 
 
Rahbar ommaga, jamoaga oʽz fikrlari, nuqtai nazarini yetkazishga harakat qilar 
ekan,  muhim  sinovdan  o‘tadi,  zero,  rahbar  hukmu  qarori  oʽzgalarning  taqdiriga 
ta’sir  oʻtkazadi.  Shu  ma’noda  omma  (jamoa)  muayyan  ma’noda  rahbarning 
muxolifi  hamdir.  Odamlar  rahbarning  yoʻl  qoʻygan  xatosiga,  noto‘gʻri  soʽziga 
darhol munosabat bildiradilar. 
 
 
deydi  hazrat  Navoiy.  Nutqda  xato  qilmaslikning  choralaridan  biri  chin  soʽzni 
aytish.  Shunda  soʽz  tinglovchi qalbi  qulfini ochuvchi kalitga  aylanadi,  odamlarni