Ooppp[[[[[[[[[[‘

АНДИЖОН ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК ИНСТИТУТИ BMM 
64 
Санъат бадиий образ воситасида тўла намоѐн бўлади. Бадиий образ санъатнинг 
муҳим «катакчаси»ки, унингсиз санъат амал қилмайди, бадиий образ 
санъатнинг бош хусусиятини белгилайди. Шу боис бадиий образ санъат 
табиатини очиб беришда асосий босқичдир. Санъат сири кўп жиҳатлардан 
бадиий образ сири билан чамбарчас боғлиқдир. 
Қадимги даврлардан бошлаб бадиий образ сирини англашга интилиб 
келинмоқда. 
Образ тушунчаси билиш назариясининг таркибий қисмидир. «Образ» деб 
инсон онгида нарса ва ҳодисаларнинг акс этиши тушуни-лади. Инсон ўзининг 
сезгиси, идроки, тасаввури, тушунчаси ва шу кабилар орқали ташқи дунѐни 
образ шаклида англайди.
Бадиий образ манбаи «жонли ҳаѐтдир». Бадиий қиѐфа воқеликни қайта 
англаш бўлиб, эстетик тушунчалар сирасига киради. 
Бадиий образ хусусиятларини инсон билиши жараѐни умумий 
қонуниятларидан ажратиб мушоҳада этиши мумкин эмас. Бадиий қиѐфа 
билишнинг бир туридир. Билиш қонуниятлари санъатда ўзига хос 
кўринишларда намоѐн бўлади, бадиий қиѐфа эса жонли мушоҳада ва мавҳум 
тафаккур белгиларига эга бўлса-да, уни ҳам, буни ҳам англатмайди. Бадиий 
образ – ҳаѐт каби мураккаб, сермазмун. Санъатда ҳаѐтнинг ҳамма 
мураккабликлари, қирралари, муносабатлар мажмуи бадиий образда 
умумлаштирилади, унда ташқи (объектив) ва ички (субъектив) томонлар 
мавжуддир. 
Санъаткорнинг ҳис-туйғулари, кечинмалари, режалари манбаи бўлган 
воқеа-ҳодисалар, турли вазиятлар, тўқнашувлар бадиий образнинг ташқи 
(объектив) томонидир. Бадиий қиѐфа ташқи дунѐни инсон эҳтиѐжларига 
мутаносибликда акс эттиради, яъни ҳаѐтни эстетик қадрият сифатида 
ифодалайди. 
Бадиий образнинг ички (субъектив) томони санъаткорнинг ҳис-туйғулари, 
мўлжаллари, баҳолашлари, кечинмалари, ўй-хаѐллари, орзу-умидларидир. 
Ташқи дунѐ таассуротларидан санъаткор-ижодкор онгида ҳосил бўлган 
буларнинг барчаси санъаткорнинг ички дунѐсини ташкил этиб, у яратган 
бадиий образларда ўз ифодасини топади. 
Санъатда якка шахс туйғуси санъаткор – ижодкор фаолиятига хос тарзда у 
яратаѐтган бадиий қиѐфалар мазмунига сингиб кетади. Санъаткор кечинмалари 
билан тўйинтирилган бадиий образга ҳеч нарса тенг келмайди. Шу боис 
санъаткорлар бош қаҳрамонларини «мен – ўзим» деб таърифлайдилар. 
Бадиий ижод ҳамма вақт яккаш кечинмалар, ҳис-туйғулар билан 
суғорилган бўлади. Санъатда «шахсийлик» бадиий образ яратилишининг зарур 
шартидир. Масалан, санъатнинг янги тури бўлган бадиий сураткашликни олиб 
кўрайлик, қандай ҳолатда сурат (фото) бадиий даражага кўтарилади? Бунда 
техник акс билан санъат асарини қандай ажрата олиш мумкин? Суратни 
яратаѐтган одамнинг акс эттираѐтган объектга бўлган шахсий муносабати 

---