Ooppp[[[[[[[[[[‘

АНДИЖОН ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК ИНСТИТУТИ BMM 
57 
санъати хазинасига улкан ҳисса қўшганлар (Корнел, Расин, Баженов ва 
бошқалар). Лекин санъат тарақ-қиѐтини фақат чиройли ва юксак мавзу томон 
йўналтириш унинг кўламини чеклаб қўйди. Натижада воқеликдаги мавжуд 
бўлган гўзалликнинг кичик бир бўлаги қироллар ва саркардалар сиймолари 
орқали ҳаѐт гўзаллиги бир томонлама тасвирланди. Оддий одамлар ҳаѐтининг 
бадиий ифодаси эса юксак санъатга лойиқ топилмади. 
Санъатда гўзал қиѐфани акс эттириш бошқа, қиѐфани нафис тасвирлаш 
бошқа нарса. Чернишевский воқелик гўзаллиги санъатдаги гўзалликдан юқори 
туришини уқтиради. У ҳаѐтдаги гўзаллик бирламчи, санъатдаги гўзаллик 
иккиламчи дейди. Чунки ҳаѐтда гўзаллик бўлмаса, санъатда ҳам у ифода топа 
олмайди. Лекин у жиддий хатога йўл қўяди. Чунки ҳақиқий санъат дунѐ 
гўзаллигини фақат сурат аксинигина эмас, балки ундаги гўзаллик моҳиятини 
ҳам намоѐн этади. 
Санъат ҳаѐтнинг бойлиги ва хилма-хиллигини, гўзаллик ва хунукликни, 
яхши ва ѐмон хислатларни акс эттиради ҳамда унда эстетик орзу муҳим аҳамият 
касб этади. Санъат гўзал ва хунук нарсаларни акс эттириш мумкин. Лекин 
санъатнинг ўзи ҳамма вақт ҳам гўзалдир! Чунки у ўз таркибига эстетик орзу, 
яъни гўзалликнинг зарурий хоссасини сингдиргандир. 
Кўп асрлар давомида санъат эстетик орзуни рўѐбга чиқаришнинг икки 
асосий йўналишини ишлаб чиққан: 
1) Ижобий қаҳрамон рамзини яратиш, ижобий қаҳрамон – ижодкорнинг 
гўзаллик ҳақидаги эстетик орзусидир. 
2) Салбий қаҳрамон – гўзалликнинг акси бўлган хунуклик, ярамаслик 
рамзи бўлиб, у ҳам эстетик аҳамиятга эга. 
Санъатда илғор эстетик орзунинг бўлиши санъат гўзаллиги билан боғлиқ 
зарурий, лекин ягона бўлмаган омилдир. Санъат гўзаллиги унинг 
ҳаққонийлигидан ажралмаган ҳолда қарор топади. Бадиий ҳақиқатсиз санъатда 
гўзаллик бўлиши мумкин эмас. 
Ҳақиқат ва гўзаллик бирлиги санъат тараққиѐтининг қонуниятларидан 
биридир. Шекспир «Гўзаллик қимматли ҳақиқат билан якунланиб, юз чандон 
гўзаллик кашф этади», дейди. 
Санъатдаги гўзаллик шакл ва мазмун бирлигида яхлит мушоҳада этилади. 
Инсон фаолиятида камолотга, гўзалликка интилиш кўп жиҳатлардан энг 
мувофиқ шаклни излаб топишда кўринади. Бу шакл эса фаолият бурчига, 
вазифасига, мазмунига мос келишини тақозо этади. Шаклнинг мазмунга мос 
келиши санъатдаги гўзаллик мезонидир. Гап ижтимоий аҳамиятли, ғоявий 
илғор, ҳаѐт ҳақиқатига эга бўлган мазмун ҳақида борсагина шаклнинг мазмунга 
мос келишига санъат гўзаллигининг мезонларидан бири сифатида қараш 
мумкин бўлади. 
Санъатдаги гўзаллик, унинг бадиий қиммати ҳаѐтни ҳаққоний тасвирлаш, 
гуманистик ғояларни ифодалаш, шакл ва мазмун уйғунлигини яратиш билан 
белгиланади.

---