Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг

AMALIY MASHG„ULOT №22 

Jigar. Me‟da osti bezi. Taloq. Jigar -uning ichki tuzilishi, topografiyasi . O‗t pufagi, 

tuzilishi  va  faoliyati,  o‗t  yo‗llari.  Me‘da  osti  bezi:  boshi,  tanasi,  dumi,  nayi, 

bo‗lakchasi. Taloqning tuzilishi. 

 

Me‟da  osti  bezi  (pancreas,  129)  me‘daning  orqa  sohasida  I–II  bel  umurtqalari 

qarshisida ko‘ndalang joylashgan. Me‘da osti bezi og‗irligi 70–90 g bo‘lib, uch qism 

(bosh,  tana  va  dum)  dan  iborat:  boshi  –  caput  pancreatis  ilgaksimon  o‘simtasi 

(processus  uncinatus)  bilan,  tanasi  –  corpus  pancreatis  va  dumi  –  cauda  pancreatis. 

Bezning  bosh  qismini  o‘rab  olgan  o‘n  ikki  barmoq  ichak  taqa  shaklida  joylashgan. 

Bezning  bosh  va  tana  qismlari  chegarasida  kemtik  –  incisura  pancreatis  bo‘lib,  u 

yerdan Yuqori ichak tutqich arteriya va venasi o‘tadi. Me‘da osti bezining tanasi uch 

qirrali prizmani eslatadi va unda uchta Yuza tafovut qilinadi: oldingi Yuzasi – facies 

anterior  botiq  bo‘lib  me‘daga  tegib  turadi,  orqa  Yuzasi  –  facies  posterior  qorin 

bo‘shlig‗ining  orqa  devoriga  yopishgan,  pastki  Yuzasi  –  facies  inferior  pastga 

qaragan.  Bu  Yuzalar  uchta  qirra  –  margo  superior,  anterior  va  inferior  yordamida 

o‘zaro ajralgan. Bez tanasining orqa tomonidan aorta va pastki kavak venasi o‘tadi.  

Bezning  dumi  tanasining  bevosita  davomi  bo‘lib,  asta-sekin  ingichkalashadi  va 

taloq  darvozasigacha  boradi.  Me‘da  osti  bezi  qorin  pardadan  tashqarida 

(ekstraperitoneal) yotadi.  

Me‘da  osti  bezi  murakkab  tuzilgan,  chiqaruv  nayi  (ductus  pancreaticus)  ko‘p 

tarmoqlangan bezlarga kiradi, ishlab chiqaradigan mahsuloti jihatidan oqsil bezlariga 

---

 

364 

mansub.  Me‘da  osti  bezining  shirasi  ishqoriy  reaksiyaga  ega  bo‘lgan  rangsiz 

suYuqlikdir. Shira chiqaruv nayi orqali o‘n ikki barmoq ichakning pastga yo‘naluvchi 

qismiga  quyiladi  va  oqsil,  yog‗,  uglevodlarni  parchalab  shimilishida  bevosita 

qatnashadi.  Me‘da  osti  bezi  shirasi  ovqat  yeyila  boshlagandan  so‘ng  2–4  minut 

o‘tgach, ajralib chiqa boshlaydi. Uning ichki sekretsiya gormoni – insulin, me‘da osti 

bezining  tana  va  dum  bo‘laklari  tarkibida  joylashgan  maxsus  hujayralar  (pankreatik 

Langergans orolchasi)da ajralib, qonga shimiladi. Insulin qon tarkibida (organizmda) 

qand  miqdorini  bir  me‘yorda  saqlaydi.  Insulin  ishlab  chiqarilishining  kamayishi 

qandli diabet kasalligiga sabab bo‘ladi.