Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги а.ҚОдирий номли жиззах давлат педагогика

 
Назорат саволлари 
1. Синфдан ташқари ишлар қандай мақсадларда ташкил қилинади? 
2. Синфдан ташқари ишларнинг турлари? 
3. Физика тугаракларининг мақсади нима? 
4. Тугараклар қандай ташкил қилинади? 
5. Космoнaвтикa кунигa бaғишлaгaн кeчaни қандай ўткaзиш кeрaк? 
6. Рaдиo кунигa бaғишлaгaн кeчaни қандай ўткaзиш кeрaк? 
7. Физикaдaн виктoринaлaр қандай тaшкил этилaди? 
8. “Физикa бизнинг aтрoфимиздa” кeчaсини қандай тaшкил этиш вa ўткaзиш 
мумкин. 
 

---

16-МАЪРУЗА 
 
Мавзу: ФИЗИКА ВА АСТРОНОМИЯ ХОНАЛАРИНИ ЖИҲОЗЛАШ 
 
 Режа 
1. Жиҳозлашда қурилиш нормаларига ва гигиеник режимга мос келиши 
2. Меҳнат хавфсизлиги талабларига мос келиши 
3. Ўқув жиҳозларидан фойдаланиш коэффициентини ошириш 
 
Таянч иборалар: санитар-гигиеник талаблар, қурилиш нормалари, 
лаборатория хоналари, ёритилганлик, чўғланма лампа, хонани қоронғулаш, хона 
температураси, жиҳозлаш талаблари 
1. Умумий ўрта таълим мактабларида физика таълимининг аҳамияти унинг 
фан-техника тараққиётида, ишлаб чиқариш соҳаларида ва кундалик ҳаётда тутган 
ўрни билан белгиланади. Бунда физика таълимининг асосий вазифаларидан бири 
ўқувчиларда физикага оид асбоб ва усканалардан фойдаланиш, содда ўлчов ва 
тажриба ишларини бажариш, уларнинг натижалари асосида хулосалар чиқариш, асбоб 
ва ускуналардан фойдаланишда хавфсизлик қоидаларига риоя қилиш малакаларини 
шакллантириш лозим. Бунинг учун физика кабинетларини талаб даражасида ва 
таълим стандартларига мос ҳолда жиҳозлаш муҳим аҳамиятга эга. 
Умумий ўрта таълим мактабларида физика кабинетлари ўқувчилар сонига қараб 
битта ёки иккита бўлиши мумкин. Баъзи кам сонли қишлоқ ёки овул мактабларида 
физика, химия, биология ва табиатшунослик фанлари учун битта умумий 
жиҳозланган табиий фанлар хонаси бўлиши ҳам мумкин. 
Физика хоналари учун қўйиладиган талаблардан энг биринчиси бу ўқув 
хонасини қурилиш нормаларига ва санитар-гигиеник режим нормаларига мос 
келишлик принципидир. Физика хоналарининг қурилиш нормаларига мос 
келишлигида хонанинг таркибий қисми ва майдони мактаб биносининг турига, яъни 
қанча ўқувчига мўлжалланганлигига қараб майдони, синф лаборатория хонаси ва 
лаборант хоналарига бўлинади. Кам сонли мактабларда битта умумий синф 
лаборатория хонаси ва учта лаборант хонаси бўлган табиатшунослик фанларига 
мўлжалланган хоналар бўлади. 
Физика хоналарининг гигиеник режимга мос келишида хонанинг 
ёритилганлиги, температураси ва ундаги ўтирғич ва курсилар, иш столлари, умуман 
мебаллар йиғиндиси ўқувчиларнинг нормал иш қобилиятларини таъминлаши зарур. 
Қуёш нурининг ёруғлик оқими ўқувчиларнинг чап томонларидан тушиши керак. Ўқув 
хонасининг сунъий ёритилганлиги чўғланма лампаларда 150 люксдан ва люми-
нисцент лампаларда 300 люксдан кам бўлмаслиги керак. Хонани қоронғилаш парда-
лари ишчи ҳолатида бўлмаганида табиий ёритилганликка таъсир этмаслиги лозим. 
Хонанинг температураси + 17
о
С дан паст ва 25
о
С дан юқори бўлмаслиги керак. 
Хона дарсдан олдин, танаффус пайтида ва дарсдан кейин албатта ҳавоси 
алмаштирилиб шамоллатиб турилиши лозим. 
Физика хоналарини жиҳозлашда меҳнат хавфсизлиги талабларига мос келиши 
муҳим ва жиддий эътибор талаб қиладиган жараёндир. Лаборатория ва асбоблар 
столларини электр билан таъминлашда хавфсизлик чоралари таъминланишини, 
ўтирғичлар ва оғир вазнли столларнинг мустаҳкам ўрнатилишини қатъий талаблар 
асосида амалга ошириш керак. Жиҳозланиш жараёнида хонани электр билан 
таъминлашда, иситгич асбобларнинг иш режимини, деталлар ва мосламаларнинг 
айланиш тезлигини, шовқинли асбоб ва ускуналардан фойдаланиш, радиоактив 
моддалар билан ишлаш кабиларни қатъий стандарт асосида инструкция бўйича 
ишлатиш мумкин ёки мумкин эмаслиги мутахассис рухсатисиз таъқиқланди. 

---

Умумий ўрта таълим мактабида физика таълими олдига қўйилган 
вазифаларнинг бажарилишини таъминлаш ва назорат қилиш мақсадида назарий 
билимлар бериш, физик намойишлар, лаборатория ишларини бажариш орқали амалга 
оширилади. Бунинг учун мактаб физика кабинети ўқув асбоблари ва қурилмалари 
билан жиҳозланади. Физикадан давлат таълим стандартида белгиланган минимум 
билимларга эришиш учун қуйидаги асбоб ва қурилмалар бўлиши зарур: