Mexanik hodisalar jismlarning muvozanati oddiy mexanizmlar

IV bob. Issiqlik hodisalari
120
120
Richard Trevitik tomonidan quriladi. 1823-yildan boshlab Jorj Stefenson 
parovozlar ishlab chiqaradigan zavodni ishga tushiradi. Yuz yillar 
davomida  bug‘  mashinasi  temir  yo‘l  transportining  asosiy  vositasi  bo‘lib 
xizmat qildi. Hozirgi davrda ular teplovoz  va  elektrovozlar  bilan almash-
tirilgan.
Ichki yonuv dvigateli 1860-yilda fransuz mexanigi E. Lenuar tomonidan 
ixtiro qilingan. Bug‘ mashinasida bug‘ tashqarida hosil qilinib, so‘ngra 
silindr ichiga yuborilsa, ichki yonuv dvigatelida yoqilg‘i bevosita yoqilib, 
yuqori temperaturali gaz hosil qilinadi. Benzin bilan ishlaydigan dvigatelni 
1885-yilda nemis ixtirochisi G. Daymler yaratadi.
Hozirgi zamon ichki yonuv dvigatellari ikki silindrli, to‘rt silindrli, olti 
silindrli va h.k. bo‘ ladi. 88-rasmda to‘rt silindrli dvigatel keltirilgan. Si-
lindrlar ichiga joylash 
gan porshenlar (1) tirsakli valga o‘rna 
tilgan. Shu 
valga ayla nish davrida hosil bo‘ladigan sil kinishlarni kamaytira digan katta 
massali (2) maxovik mah kamlangan. Har bir silindr ning yuqo ri qismida 
ikkitadan kla pani bor. Ulardan biri dan yonuvchi aralashma (benzin ning 
havo bilan aralashmasi) kiritilsa, ikkinchisidan yonib bo‘lgan gaz qoldiqlari 
chiqib ketadi. Bir silindrli ichki yonuv dvigatelining ishlash prinsipi 
89-rasmda keltirilgan.
88-rasm.
I takt. So‘rish.  1 klapan 
ochiladi. 
2 klapan yopiq. 
Pastga tomon hara 
katla 
nuvchi 
porshen silindr ichiga yonuvchi 
aralashmani so‘rib oladi.
II takt. Siqish. Har ikkala 
klapan  yopiq.  Yuqoriga  tomon 
harakat 
langan porshen yonuvchi 
aralashmani siqadi. Aralashma 
siqilganda qiziydi.
III takt. Ishchi yo‘li. Har 
ikkala  klapan  yopiq.  Porshen 
yuqori holatda bo‘lganda ara-
lashma elektr uchquni 4 vosi-

---

121