O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

Raqs san‟ati. Bu san‘at turi Yevropada xoreografiya deb ataladi va raqsning barcha turlarini o‘z ichiga oladi. 
Raqs qo‘l  va  oyoq  harakatlariga  asoslanadi,  lekin bu harakatlar ritm,  muqom va badanning plastik egiluvchanligi 
vositasida shiorona  xayolot parvozini ifodalaydi. Bu vositalarning hammasi musiqa  yordamida (juda bo‘lmaganda 
bir  musiqiy  asbob  ishtirokida)  umumiy  bir  uyg‘unlikni  tashkil  etadi,  ana  shu  uyg‘unlik  raqsning  san‘at  sifatidagi 
mohiyatini anglatadi. Raqsning ham o‘z ichki turlari ko‘p, diniy-falsafiy raqslar, mehnat raqslari yoki kasbiy raqslar, 
sof  o‘yindan  iborat  raqslar,  insoniy  kayfiyatni  anglatadigan  raqslar,  maxsus  sstenariy  (libretto)  asosida 
sahnalashtiriladigan va uzoq vaqt davom etadigan raqslar v.h. M., hind mumtoz raqslarida diniy-falsafiy mazmunni 
ifodalash birinchi o‘rinda turadi, qo‘llar, oyoqlar, qosh-ko‘z harakatlari olamning vujudga kelishidan tortib, qadimgi 
Hindiston  ma‘budlarining  hayotigacha  aks  ettiradi.  Bu  raqslar  daqiqalar  emas,  soatlar  mobaynida  ijro  etiladi. 
Zamonaviy balet ham mazmunni aks ettirishda hind raqslariga o‘xshab ketadi, lekin bu erda asarni sahnalashtirish – 
teatrlashtirish  muhim  o‘rin  egallaydi.  O‘zbek  xalq  raqslarida  esa  egiluvchanlik,  o‘yin  unsuri  bo‘rtib  ko‘zga 
tashlanadi va butun xatti-harakat asosan tomoshabin qalbiga quvonch hamda zavq berishga yo‘naltiriladi. Unda ayol  
latofatining  she‘riyati,  nozikligi,  noz-karashmasi  erkaklarning  mardona  ulug‘vorligi,  qudrat  ramzini  anglatuvchi 
harakatlari aks etadi. Kasbiy raqslarda esa muayyan mehnat turining shoirona tasviri o‘z ifodasini topadi («CHo‘pon 
raqsi», «Terimchi raqsi» v.h.). 
Raqs  san‘ati,  yuqorida  aytganimizdek,  folklorning  uzviy  qismi  tarzidagi  va  sahnaviy  –  teatrlashtirilgan 
ko‘rinishlarga egaligi bilan birga, mintaqaviy-mahalliylik xususiyatiga  ham ega. M., o‘zbek raqsida uch yo‘nalish 
mavjud:  Toshkent-Farg‘ona,  Xorazm  va  Buxoro  yo‘llari  (ba‘zan  usullari  ham  deyiladi).  Ular  bir-biridan  ifodaviy 
usullarning    o‘ziga  xosligi  bilan  farqlanadi,  ayni  paytda  har  bir  raqqosa  yoki  raqqosning  o‘z  uslubi  bor.  M., 
Mukarrama  Turg‘unboeva  bilan  Galiya  Izmaylovaning  raqslari  bu  san‘atning  buyuk  namunalari  bo‘lgani    holda, 
uslubiy jihatdan bir-biridan farq qiladi. 
So‘nggi paytlarda raqs san‘ati bizda keng yoyildi va unda havaskorlik unsurlari shu qadar ko‘payib ketdiki, 
natijada  istagan  qo‘shiqchi  o‘zi  raqqosalik,  raqqoslik  qila boshladi,  raqsning  san‘at  turi  sifatidagi  qonun-qoidalari 
tan olinmay qo‘yildi. Goho bir qo‘shiqchi 6-8 nafar raqqosani, ba‘zan esa ayollar  ayollarni  «o‘ynatadi». Bunday  
hol professional san‘at  havaskorlik darajasiga  tushirishga,  uning  tanazzulga  uchrashiga xizmat qilmoqda. O‘zbek 
milliy raqsi an‘analari, haqiqiy san‘at «erkin», «ommaviy raqs bo‘tqasi» ichida asl yuzini yo‘qotib bormoqda. Shu 
sababli, ming afsuski, hozirgi paytda kechagina sahnada bo‘lgan qizlarxon Do‘stmuhamedova, Malika Ahmedova, 
Rushana  Odamboeva  kabi  san‘atkorlarning  o‘rnini    bosish  u  yoqda  tursin,  ularning  yoniga  yaqin  keladigan 
raqqosalar yo‘q.