Mehnat vazirligi respublika aholi bandligi va mehnatni muhofaza qilish ilmiy markazi

3.9.  Suv minoralari 
Suv  ta’minoti  tizimida  zarur  bosimni  hosil  qilish  uchun  ayrim  hollarda 
rezrvuarlar turli konstruksiyadagi minoralarga o‘rnatiladi. 
Minoralar  sirpanuvchi  qolipda  quriluvchi  yaxlit  temir  betonssilindr 
ko‘rinishida  bo‘ladi.  Minoraning  tayanchi  rejada  ko‘pburchak  bo‘yicha 
joylashgan  ustunlardan  iborat  fazoviy  rom  konstruksiyasidan  hamda  ustunlarni 
bir yagona tizimga bog‘lovchi rigellardan iborat bo‘lishi mumkin. 
Minoralar  sinchining  ustunlari  ayrim  yoki  xalqasimon  lentali  poydevorga 
tayanishi, bo‘sh tuproqda esa yaxlit temir beton plitaga tayanishi mumkin. Agar 
minora  temir-betonssilindr  ko‘rinishida  bajarilgan  bo‘lsa,  u  holda  uni  o‘z 
og‘irligi  va  shamol  ta’siriga  hisob  qilinadi.  Bunda  bo‘ylama  eguvchi  kuchlar 
aniqlanadi.  Konstruktiv  muloxazalarga  ko‘rassilindr  devorining  qalinligi  butun 
balandlik  bo‘yicha  o‘zgarmas  qilib  qabul  qilinadi.  Sinchli  minoralarda  xisobni 
soddalashtirish  uchun  fazoviy  romni  yassi  romlarga  ajratish  mumkin.  Bunda 
aloxida  romlar  o‘z  og‘irligi  va  gorizontal  shamol  kuchiga  xisob  qilinadi.  Suv 
minorasi  poydevori  qabul  qilingan  konstruksiyaga  bog‘liq  holda  to‘sin  yoki 
elastik asos kabi hisoblanishi kerak. Poydevorni hisoblashda vertikal yuklardan 
tashqari  ustunlarning  asosida  ta’sir  qiluvchi  eguvchi  momentlarni  ham  xisobga 
olish zarur. 
Minoralarda o‘rnatiladigan temir-beton rezervuarlarni hajmi katta bo‘lganda 
yumaloq  qilinadi.  Bunday  rezervuarlarning  tubi  ko‘pincha  sferik  gumbaz 
shaklida qabul  qilinadi.  Ba’zan  esa  yanada  murakkab  shaklda ichki  gumbaz  va 
tashqi teskari konus tarzida qabul qilinadi.  
Bunkerlar  sochiluvchan  materiallar-ko‘mir,ssement,  qum,  shag‘al  va  shu 
kabilarni  qisqa  vaqt  davomida  saqlash  uchun  mo‘ljallanadi.  Bunkerlarga  yuk 
ortish  odatda  yuqoridan,  bo‘shatish  esa  pastdan  amalga  oshiriladi.   
Sochiluvchan  materillarning  xossalarigi  bunkerlarning  vazifasiga  bog‘liq  holda 

---

  73 
 
 
ularning shakli  rejada  kvadrat  yoki  to‘g‘ri  to‘rtburchak  shaklida  qabul qilinadi. 
Bunkerlar  piramidasimon  va  to‘rtburchak  shaklida  bo‘lishi  mumkin. 
SHuningdek,  konussimon  varonkalissilindrik  bunkerlar  ham  uchraydi. 
Peramidasimon  bunkerlar  to‘rtta  yuqori  vertikal  devorlardan  va  kesik 
to‘nkarilgan piramida shaklidagi voronkadan iborat. To‘rtburchakli bunkerlarda 
ikkita  vertikal,  ikkita  og‘ma,  ikkita  chetki,  ba’zan  oraliq  devorlar  ham  bo‘ladi. 
Bunker  chiqarish  teshigining  joylashishiga  ko‘ra  simmetrik  va  nosimmetrik 
bo‘lishi mumkin. 
Temir-beton  bunkerlar  ishlab  chiqarish  usuliga  ko‘ra  yaxlit  va  yig‘ma 
bo‘lishi mumkin.