Менежмент асослари

М
к
-Т Ф 
 К
к.с
= ——— ѐки ——— 
К К 
Бу ерда: М
к
- йиллик ишлаб чиқарилган маҳсулот қиймати; 
Т - йиллик ишлаб чиқарилган маҳсулотни
таннархи; 
Ф - йиллик фойданинг миқдори. 
Кўп вариантли капитал қўйилмалар лойиҳаси самарадорлигини аниқлаш 
учун ҳар бир вариантдаги харажатларни минимумга келтириш йўли билан 
аниқланади. Яъни: 
Т
i
 + Е
н
 

 К 

 min 
Бу ерда: Т
i
- i варинатдаги харажатлар; 
Е
н
- капитал қўйилмалар самарадорлиги 
коэффициенти; 
К - капитал қўйилмалар суммаси. 
Солиштирилаѐтган вариантлар ҳар хил даврга мўлжалланган бўлса, 
бундай шароитда вариантлар (В) келтирилган коэффициентлар бўйича 
аниқланади. Яъни: 
1 
 В= ———— 

 t 
(1+Е
н

в
) 
 
Бу ерда: Е
н

в
- ҳар хил даврдаги харажатларни келтириш 

---

90 
нормативи; 
t - маблағларни ишга туширишдан самара 
олгунгача бўлган вақт. 
Инвестиция самарадорлигини аниқлашда унинг ўзини қоплаш муддати, 
хавф даражаси, инфляцияни ошиш темпи, келажакда солиқлар миқдорини 
ўзигариши кабилар ҳисобга олиниши шарт. Чунки инвестицияни қулай ва 
самарали соҳага қўйиш инвесторлар учун муҳим аҳамиятга эга. Жаҳон 
амалиѐтидан шу маълумки пулни банкларда сақлаш энг қулай ҳисобланади, 
чунки омонатчи ундан процент олади. 
Пулни инвестиция қилиш (ишлаб чиқаришга қўйиш ѐки қимматбаҳо 
қоғозлар сотиб олиш) инвесторга фақатгина унга банк тамонидан бериладиган 
процентдан кўпроқ даромад келтирсагина фойдаликроқ бўлади. Бу инвесторлар 
учун биринчи қоида бўлиб ҳисобланади. 
Инвесторларнинг иккинчи қоидаси - инвестиция рентабеллиги инфляция 
даражасидан юқори бўлиши керак. 
Шундай қилиб, инвестиция самарадорлигини ҳисоблаганда юқорида 
келтирилган қоидаларда келтирилган кўрсаткичларни солиштирма таҳлили 
катта аҳамиятга эга. 
Инвестиция лойиҳасини баҳолашда харажатлар ва даромадларини ҳар 
хил даврга солиштирма таҳлили катта аҳамиятга эга. Чунки харажатлар бирон 
даврда ишлатилади, даромад эса нафақат бирон даврдан кегин, у асосан 
харажатлар амалга оширгандан кейин кела бошлайди. Шу сабабли даврий пул 
қиймати деган тушунча ишлатилади. Ушбу кўрсаткич олдин олинган 1 сўм 
кейин олинган 1 сўмдан қимматроқ туришини англатади. 
Шу сабабли иқтисодий ва молиявий таҳлилда сўмнинг жорий ва 
келажакдаги қийматини ҳисоблайди, таҳлил қилади. Бундай ҳисоб-китоблар 
дисконтирования деб юритилади. 
Дисконтлаштириш инвестиция ѐки пул оқимларини келгусидаги 
қийматининг жорий баҳода ифодаланиши тушунилади. 
Дисконтлаштириш мураккаб фойиз ҳисоблашнинг тескари жараѐнидир. 
Мураккаб фоиз усули орқали инвестициянинг келажак қиймати (И
к.қ.
) 
қуйидагича аниқаланади.