Microsoft Word Kristаllоgrаfiya, minеrаlоgiya vа krist usl 2014

 

Minerallarning qattiqlik hususiyatini aniqlash. 

 

Minerallarning muhim diagnostik belgilaridan biri bo’lgan holda, qattiqlikni 

aniqlash oson usullardan biridir. Qattiqlikni aniqlashda nemis olimi F. Moosning 

nisbiy qattiqlik shkalasidan foydalaniladi. Bu shkala 10 mineraldan tashkil topgan, 

ularning qattiqligi  1dan 10gacha o’sib borgan holda, har keyingi mineral oldingi 

mineralni chiza oladi (chiziq qoldiradi). 

---

 

58

Misol tariqasida talabalarga 3 hil mineral beriladi: 1. Kvars minerali. 2. 

Tal’k yaki grafit minerali. 3. Dala shati. Berilgan namunalar bir biriga nisbatan 

qattiqligi aniqlanadi. Javob jadvalga yozib qoyiladi.  

Minerallarning qattiqligini juda aniq o’lchashda Brinel, Vinkers, Rokvil va 

boshqa usullaridan foydalaniladi. Ushbu usullar mineralning yuzasiga har hil 

tipdagi uchlik tig’ - identor bilan ezishga asoslangan. Identor tarzida po’lat shar, 

olmos konus yoki piramida, va boshqacha shakllar foydalaniladi. Qattiqlikni 

o’lchaydigan asbob qattiqlik o’lchovchi - tverdomer deyiladi.  Bu holda qattiqlik  

(P) og’irlik kuchining (F) ezilgan maydonga (S) nisbati bilan aniqlanadi va 

kgs/mm

2

 yoki N/m

2

 da ifodaladi.   P =  F / S.