Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti hisoblash usullari

        Umumta’lim vazifalariga  o’kuv dasturida ko’rsatilgan matematik ko’nikma va malakalarni 
shakllantirish  vazifalari  kiradi.  Bundan  tashkari,  yangi  bilimlarni  o’zlashtirish  bilan  birga 
o’zining  matematik  ma’lumotini  oshirish,  matematik  masalalar  yechish  ko’nikmasi  shakllana 
boradi. 
        Amaliy  vazifalari    yordamida  o’kuvchilar  masalalar  yechish  orkali    amaliy  ko’nikma  va 
malakalar  bilan  kurollanib,  matematikani  tadbik  etish  va  xayotda  ko’llashga  doir  zaruriy 
bilimlarni egallaydilar. 
        Rivojlantiruvchi vazifalariga  o’kuvchilarda masalalar yechish asosida ularning matematik 
tafakkuri  va  kobiliyatlarini  rivojlantirish  kiradi.  Shuning  uchun  o’kituvchi  xar  bir  masaladan 
bunday maksadlarda foydalanilishiga e’tiborni karatish talab etiladi. 
       Tarbiyaviy maksadlari - matematik masalalarning o’kuvchilarda yaxshi insoniy fazilatlarni 
tarkib toptirish uchun ko’llanilishidan iborat. 
       Nazorat  etish  vazifalariga    masala  va  mashklardan  o’kuvchilar  bilim,  ko’nikma  va 
malakalarini egallash saviyasini tekshirish vazifasida ishlatilishi  kiradi. 
       2.  Matematik  masalalarning  matematika  o’kitishdagi  axamiyati  uning  bajaradigan 
vazifalaridan  ko’rinib  turibdiki,  bilim,  ko’nikma  berish  bilan  chegaralanib  kolmay,  balki  uning 
matematik  tafakkurini  rivojlan-tirish,  ma’naviy  tarbiyalash  kabi  muxim  ishlarni  amalga 
oshirishga imkon beradi. Bunda matematik masalalar yechishga kuyidagi talablarning ko’yili-shi  
muxim axamiyat kasb etadi: matematik masalalar o’rganilayotgan tushunchalar mazmunini to’la 
kamrab oladigan shaklda ko’llanilishi zarur; 
matematik  masalalarni  yechishda  o’kuvchilar  mustakilligi  va  faolligini    ta’minlashga  e’tiborni 
karatish; matematik masalaning turli dars boskichlarida ko’llanilishini xisobga olish; matematik 

---

 
61
masalalar  turlari  xilma-xilligidan  foydalanish;  matematik  masalalar  yechish  usullariga  e’tibor 
berish,  yutuk  va  kamchiliklarini  kayd  etish;  matematik  masalalar  yechish  boskichlari  nazardan 
kolmasligi maksadga muvofik.    
Bu  talablardan  ko’rinadiki,  matematika  o’kitishda  har  bir  mashk,  misol  va  masala  o’z 
urnida va uning vazifalariga mos ravishda ko’llanilishi axamiyatlidir. 
         Umumiy nuktai nazardan matematik masalani yoki masalani matematik usul bilan yechish 
uch boskichdan iboratligi uslubiyatchilar tomonidan tan olingan: 1) matematik model tuzish; 2) 
matematik model ichida yechish; 3) yechimning masala shartlariga mos kelishini tekshirish. 
        
Matematik  masalalar: birinchidan, fanni chukur  va puxta o’rganish uchun xizmat kiladi, 
ya’ni  matematik  madaniyatni  tarkib  toptirish;  matema-tikani  mustakil  o’rganish  ko’nikmalarini 
shakllantirish,  mustakil  bilish  faoliyatini rivojlantirib, o’kuv  masalalarni ko’llash orkali amalga 
oshirilib, matematik rivojlanish uchun keng imkoniyatlar yaratadi. 
Matematik  masalalarni  yechish  o’kuvchilarni  amaliy  faoliyatga  tayyorlash,  matematik 
mazmunni  va  ijodiy  fikrlash  uchun  asosiy  vosita  xisoblanadi.  Matematika  o’kitishda  masalalar 
sistemasining  ko’yilishi  amaliyoti  kamchiliklarga  ega:  bular  masalalar  yechish  mazmuni  va 
usullari  standartlashuvining  amalga  oshirilishi;  masalalar  yechishga  o’rgatish  uslubiyati 
takomillashmagan  va  matematik  masalalar  orkali  o’rganishni  talab  etadi,  masalalarning 
ko’yilishi matematik tafakkur rivojlanish  konuniyatlariga mos kelmasligidir. 
5.  Matematik  masalalar  matematika  o’kitishda  va  matematik  tushunchalarni 
shakllantirishda ko’llash uchun kuyidagi masalalar turlari ko’l keladi: matematik tushunchalarni 
o’zlashtirishga doir; matematik belgilarni ko’llashga doir; isbotlashga doir; matematik ko’nikma 
va  malakalarni  shakllantirishga  doir;  yangi  matematik  ma’lumotlarni  o’rganishga  doir; 
muammoli vaziyatlarni yaratishga doir masalalar shular jumlasiga kiradi.