57
XULOSA
Ushbu bitiruv malakaviy ishimizning mavzusi ―Odil Yoqubovning o‗zbek
adabiyotida tutgan o‗rni va adib asarlarini umumta‘lim maktablarida o‗rgatish
usullari‖ deb nomlandi. Biz mazkur kichik tadqiqotimizda yangi o‗zbek
adabiyotining zabardast vakili Odil Yoqubov ijodiga diqqatimizni qaratdik. Tadqiqot
obyekti bo‗lgan Odil Yoqubov ijodi shu bugunga qadar adabiy jamoatchilik
tomonidan o‗z bahosini olib kelgan. Adibning hikoyalari qissalari, romanlari va
dramalari kitobxonlar tomonidan iliq kutib olingan va shu bugunga qadar
yozuvchining turli janrlarda bitilgan asarlari o‗z o‗quvchilarini topib kelmoqda.
Bitiruv malakaviy ishimizda e‘tiborni Odil Yoqubovning bir qancha hikoyalarga
―Qaydasan, Mariko‖ qissasiga, ―Diyonat‖, ―Oqqushlar, oppoq qushlar‖ romanlariga
va ―Bir koshona sirlari‖ dramasiga qaratdik. Odil Yoqubov ijodiga mansub asarlarni
tahlil qilar ekanmiz, quyidagicha xulosaga keldik:
1. Odil Yoqubov adabiyot maydoniga kirib kelganiga yarim asrdan oshgan.
Adibning asarlari zamonaviy o‗zbek nasrining badiiy tasvir imkoniyatini, salobatini
ko‗rsatishi bilan xarakterlidir. Yozuvchi ―Ulug‗bek xazinasi‖ romanida asar
qahramonlari qismati misolida sirtdan shafqatsiz va adolatsizday ko‗ringan
hayotning, aslida, g‗oyat adolatli hamda mehribon ekanligini yaqqol ko‗rsatgan.
Ulug‗bekning xazinasi faqat u yozgan va yiqqan ilmiy kitoblarigina emas, u, avvalo,
odamlar orasidagi adolat, iymon, e‘tiqod, olijanoblik, halollik singari qadriyatlardan
iboratligi, odamlar ko‗nglidagi bu boylik hech qachon bitmas xazina ekanligi romada
ishonarli aks ettiriladi.
2. Odil Yoqubovning olam hodisalari va odamning mohiyati haqidagi zalvorli
o‗ylari, salmoqli mulohazalari ―Ko‗hna dunyo‖ romanida o‗zgacha bir yo‗sinnda aks
etgan. Muallif bu asarida inson, uning hayotidagi o‗rni, o‗z taqdirini belgilashdagi
ishtiroki, adolat haqiqat va ularning tantanasi to‗g‗risidagi qarashlarini voqealar
asnosida ifoda etadi. Odil Yoqubovning hokimiyat va shaxs munosabati, ulkan
imkoniyatlarning odam fe‘liga ta‘siri aks ettirilgan ―Diyonat‖ romanlari adib asarlari
58
orasida alohida o‗rin egallaydi. Yozuvchi ―Oqqushlar, oppoq qushlar‖ romanida
jamiyatdagi illatlarga qarshi boshlangan poklanish deb atalgan va hamma sohada
adolatni barqarorlashtirish uchun bo‗lgan intilishlarni qalamga olgan. ―Ulug‗bek
xazinasi‖ romani O. Yoqubov ijodida ham, o‗zbek adabiyoti taraqqiyotida ham
muhim o‗rin tutgan asardir. Bu roman tasvirning shiddati, obrazlar ruhiyatidagi
tug‗yonlarning qabariq tasvirlanganligi, timsollar tabiatining ishonarli ochilganligi
bilan e‘tiborga loyiqdir.
3. Odil Yoqubov so‗nggi yillarda istiqlol ruhidan ilhomlanib, yurtimizda sodir
bo‗layotgan tarixiy o‗zgarishlarni qalamga olishdan to‗xtamagan. Uning ayniqsa,
bugungi zamondoshlarimiz-yurtimizning qahramonlari qiziqtirdi. Bu jihatdan
adibning ―Qaydasan, Mariko‖ kitobiga kiritilgan asarlari e‘tiborga loyiqdir.
4. Umumta‘lim maktablarida Odil Yoqubovning ―Ulug`bek xazinasi‖ romani
matnini o‗rganish shunday tashkil etilishi kerakki, natijada o‗quvchilar badiiy asarda
ruhiyat tahlili degan nazariy ma‘lumotning asosiy qismini asar tahlili asnosida
o‗zlashtirib olishlari mumkin bo‗lsin. Shunda nazariy tushuncha amaliy ko‗nikmalar
yordamida hosil qilingan bo‗ladi va o‗quvchi xotirasiga mustahkam o‗rnashadi. Har
qanday asar tahlili undagi qahramonlar timsolini o‗rganish orqali amalga oshiriladi.
Dars samaradorligini oshirish, DTSning bajarilishini ta‘minlash maqsadida
zamonaviy innovatsion texnologiyalardan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
5. Zamonaviy innovatsion texnologiya, iloji boricha, o‗quvchilarning
tafakkurini faollashtirishga yo‗naltirilgan. Shuning uchun o‗qituvchi o‗quvchilarga
mavzu ustida bevosita o‗zlari mustaqil faoliyat ko‗rsatishlari, mantiqiy fikrlashlari va
ma‘lum xulosalar chiqarishi uchun imkoniyat yaratsa, maqsadga muvofiq bo‗ladi.
Umumta‘lim maktablarida badiiy asar o‗rganilar ekan, uni ilmiy va didaktik tahlil
etib, xulosalar chiqarishga uriniladi. Badiiy asar tahlilidan kerakli xulosalar chiqarish
uchun ijodkorning tarjimayi holi bilan tanish bo‗lish talab etiladi. Shundagina u yoki
bu hayotiy hodisaga adib qanday munosabatda bo‗lganligidan xabardor bo‗lish
mumkin. Shuning uchun o‗qituvchi o‗quvchilarga mavzu ustida bevosita o‗zlari
mustaqil faoliyat ko‗rsatishlari, mantiqiy fikrlashlari va ma‘lum xulosalar chiqarishi
uchun imkoniyat yaratish kerak.
