Toshkent kimyo-texnologiya institiuti "tasdiqlayman"

 

 

Bitishuv. So‘z birikmalari tarkibidagi tobe va hokim so‘zning hech qanday 

qo‘shimchasiz, faqat ohang va ma’nosiga ko‘ra bog‘lanishi bitishuv deyiladi:  

M: tez termoq, chiroyli gapirmoq, ishchan o‘quvchi, mehribon murabbiy. 

 

Boshqaruv. Tobe so‘zning hokim so‘zga tushum, jo‘nalish, o‘rin-payt va chiqish 

kelishigi qo‘shimchalari yoki ko‘makchilar yordamida bog‘lanishi boshqaruv deyiladi:  

M: do‘stlarni hurmat qilmoq, g‘alaba uchun kurashmoq, yoshlarga g‘amxo‘rlik qilmoq, 

sharoitga ko‘ra yondashmoq. 

 

Moslashuv. Tobe so‘zning hokim so‘zga qaratqich kelishigi qo‘shimchasi yordamida, 

hokim so‘zning esa tobe so‘zga egalik qo‘shimchalari yordamida bog‘lanishi moslashuv 

deyiladi: kitobning muqovasi, xonalarning kattarog‘i, bizning sinf, o‘z uyim. 

1-mashq. Quyidagi so‘zlarning lug‘aviy ma’nosini izohlang va ular ishtirokida so‘z 

birikmalari tuzing. 

Zamon, zamin, sumalak, lapar, o‘yin, maslahat, shabada, olim, madrasa, sharbat. 

2-mashq. O‘qing, qiyoslang. 

qizil gul 

красный цветок 

yotgan bola 

лежащий ребенок 

o‘qilgan kitob 

прочитанная книга 

ko‘m-ko‘k dalalar 

зеленые поля 

yangi kitoblar 

новые книги 

      3-mashq. O‘qing. Avval boshqaruv, keyin moslashuv, so‘ngra bitishuv yo‘li bilan birikkan 

so‘z birikmalarini ko‘chiring. 

---

203 

 

samimiy tilaklar, talabalar anjumani, tez gapirmoq, ukamning kitobi, daraxtning kurtagi, 

qishloqdan  kelmoq,  olma  terish,  a’lochilarni  tabriklash,  tonggi  shabada,  vazifani  bajarish, 

qiziqarli kitob, qalamda yozmoq, uydan chiqmoq, vatanni sevmoq, ulkan ishlar. 

1- topshiriq.  Tushunchlarga berilgan ta’riflarni moslashtiring.