Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта таълим вазирлиги

Мўртлик – қаттиқ жисмнинг механик таъсирлар остида сезиларли пластик 
деформация (пластикликка қарама-қарши хусусият) ларсиз бузилиши хусусияти.
Мўртлашиш – металлнинг эскириши, ҳароратнинг тушиб кетиши ѐки юкланиш 
ҳолатининг тезлашиши ҳисобига конструкцияда мўртлик даражасининг ортиши. 
Мустаҳкамлик чегараси – бу материалнинг механик хусусияти бўлиб, у бузилиш 
ҳолатини келтириб чиқарувчи юк даражасига мос келувчи шартли кучланишни ифодалайди. 
Материалнинг чарчаши – узоқ муддатли юклар таъсирида, вақт бўйича даврий 
ўзгарувчи кучланиш ва деформациялар остида материалнинг механик ва физик 
хоссаларининг ўзгариши. 
Металлнинг эскириши – нормал шароитда (табиий эскириш) ѐки юқори ҳарорат 
таъсирида (сунъий эскириш) унинг мустаҳкамлигининг ўзгариши ва бир вақтнинг ўзида 
пластик ва зарбий ѐпишқоқлигининг камайиши билан боғлиқ металл таркибининг ўзгариш 
ҳолати.
Қурилиш конструкцияси – бино ѐки иншоотнинг юк кўтариш, чегараловчи ѐки 
аралаш (юк кўтариш ва чегаралаш) вазифаларини бажарувчи қисми.
Четланиш (оғиш) – исталган техник кўрсаткичининг ҳақиқий ҳолатини меъѐрий, 
лойиҳа ҳужжатлари ѐки техник жараѐнни таъминлаш бўйича қўйилган талаблардан фарқ 
қилиш ҳолати. 

---

146 
Узоқ муддат таъсир қилувчи меъѐрлардан четланиш – мавжуд бино ва 
иншоотларда учрайдиган, эски меъѐрий талаблар асосида лойиҳаланган, таъмирлаш 
жараѐнида тўғрилаб бўлмайдиган четланиш. Янги ишлаб чиқилган меъѐрий талаблар бундай 
бино ва иншоотларга тадбиқ этилмайди, агарда уларнинг кейинги эксплуатацияси янги 
маълумотлар талабларига мос равишда фавқулодда ҳолатларни келтириб чиқармаса.
Шикастланиш- конструкцияларнинг эксплуатация мобайнида юзага келадиган 
сифати, шакли ва ҳақиқий ўлчамларининг меъѐрий ҳужжатлар ва лойиҳавий талаблардан 
четланиши.