Ушбу китобни Ўзбекистон Республикасининг Биринчи Президенти муҳтарам И

И 
Ижмоъ – сўзи луғатда икки хил маънони ифода қилади: 
Биринчиси – бир ишга азми қарор қилиш маъноси. Арабларда 
«Фалончи бир нарсага ижмоъ қилди» дейилса, ўша нарсага 
азму қарор қилгани тушунилади.
Иккинчиси – иттифоқ қилиш маъноси. Арабларда «қавм 

---

97 
бирор нарсага ижмоъ қилди», деган гап қавмнинг ўша нарсага 
иттифоқ қилгани маъносини билдиради. Бу икки хил маъно-
нинг орасидаги фарқ шуки, биринчисида иш бир тарафдан со-
дир бўлади. Иккинчисида эса, бир неча тарафдан содир 
бўлади. Истилоҳда эса Муҳаммад с.а.в.нинг вафотларидан 
сўнг бирор асрда мужтаҳидларнинг шаръий ҳукмга қилган 
иттифоқи «Ижмоъ» дейилади. 
Илми баён – нозик маъноларни баён қилиш (риторика). 
Илми калом – нақлий масалани ақлий далиллаш, исбот 
қилиш. 
Илми мантиқ – сўз маъносидаги мазмун. 
Илми маоний – баён этиш бўлиб, бирор нарса ёки 
ҳодисанинг моҳиятини, мазмунини ечиб берувчи илм. 
Илми муаммо – бадиий санъат тури бўлиб, шеъриятдаги 
масала ва рамзларни ечиш усули. 
Илми мунозара – мунозара, баҳс, муносабат ифодаси. 
Илми муҳозирот – латифагўйлик, ҳозиржавоблик, зукко-
лик. 
Илми наср ва иншо – ёзма иш тури, услуби, мактуб, ёзув 
саводхонлиги. 
Илми таҳлил – мунозара, баҳс, муносабат ифодаси. 
Илми фасоҳат (илми балоғат) – чиройли, ўринли сўзларни 
қўллаш. 
Илми шарҳ – тафсир.
Илми қироат – оҳанг ва сўз талаффузи орқали қироат. 
Илми ғариба (ғариб) – кам сўз кенг маънони ифодалаш, 
акс эттириш. 
Иттифоқи муслимин – 1917 йил 20 сентябрда Тошкентда 
бўлиб ўтган Туркистон ва Қозоғистон мусулмонларининг 
қурултойи «уламочилар» билан «Шўрои исломчилар» 
ўртасидаги узоқ баҳсларга қарамай, ниҳоят, келишиш ва му-
роса йўлини топди. Қурултойда «Шўрои Исломия», «Шўрои 
Уламо», «Турон» ва бошқа сиёсий ташкилотларни бирлашти-
риш йўли билан бутун Туркистон минтақаси учун умумий 

---

98 
бўлган «Иттифоқи муслимин» деган сиёсий партия тузишга 
қарор қилинди.