Mavzular. Tat fanining predmeti, maqsadi va vazifalari. Zamonaviy kompyuterlar va ularning arxiterturasi. Xotira qurilmasi, axborotlarni kiritish-chiqarish qurilmalari. Ma’ruza rejasi

Alohida  xususiyatlari:Internet-planshetlarning  alohida  turlari  2000-yillar  boshlaridayoq 

paydo bo‘la boshlagan, lekin kompyuterlarning ushbu toifasi Apple iPad planshetnigi taqdimoti va 

ishlab  chiqarilishi  boshlangandan  so‘ng  2010-yilda  keng  tarqala  boshladi.  Ko‘pchilik  analitiklar 

internet-planshetlarni  kompyuter  davridan  keyingi  qurilmalar  qatoriga  kiritadilar,  ular  odatiy 

shaxsiy  kompyuterlarga  qaraganda,  oddiy  va  tushunarliroq  va  vaqt  o‘tishi  bilan  shaxsiy 

kompyuterlarni IT-bozoridan siqib chiqarishi mumkin. 

Kompyuterlar  ushbu  turkumlarining  asosiy  ajralib  turuvchi  xususiyatlari  —  bu  IBM  PC-

kompyuterlari  bilan  apparatli  mos  kelmasligi  va  ularda  o‘rnatilgan  mobil  operatsion  tizimlarning 

odatda smartfonlarda foydalaniladigan turi ekanligi, ular quyidagilar: Apple iOS; Google Android; 

HP  Open  webOS;  Intel/Nokia  MeeGo;  Intel/Samsung  Tizen;  Jolla  (ingl.)  Sailfish  OS;  Microsoft 

Windows RT; RIM BlackBerry Tablet OS (ingl.). 

Yoki  quyidagi  OS’ning  servislar  va  veb-ilovalarga  mo‘ljallanganligidan  iborat:  Google 

Chrome OS; Jolicloud. 

O‘rnatilgan  mobil  OS  foydalanuvchiga  ish  joyi  kompyuterida  mumkin  bo‘lgan  dasturiy 

ta’minot  butun  imkoniyatlaridan  foydalanish  imkonini  bermaydi  va  mana  shu  funksionalligidagi 

cheklanishlari bilan internet-planshetlar elektron kitoblar bilan o‘xshashdir. Biroq baribir, internet-

planshetlar  elektron  kitoblardagiga  qaraganda,  ko‘proq  funksiyalarga  ega  va  quyidagilar  uchun 

foydalaniladi: 

---

35 

 

1) veb-serfing (veb-saytlar va veb-sahifalarni ko‘zdan kechirish); 

2) veb-ilovalarni ishga tushirish; 

3) biror-bir veb-xizmatlar bilan ishlash; 

4) elektron kitoblarni o‘qish; 

5) fotoalbomlarni tomosha qilish; 

6) multimedia-fayllarni tomosha qilish (videoni ko‘rish, musiqa tinglash); 

7) kompyuter o‘yinlari; 

8)  elektron  pochta  bilan  ishlash;9)  darhol  xabar  almashish  hamda  VoIP  va  SIP-servislar 

(jumladan, videoaloqa) dasturlari yordamida aloqa qilish; 

10) elektron hujjatlar va multimedia-fayllar kichik tahriri. 

Internet-planshetni standart planshet SHK’dan farq qiluvchi asosiy sifatlari: qurilmaning narxi 

arzonligi;  barmoqlar  yordamida  ishlash  uchun  mo‘ljallangan  sensorli  ekran;  yengil  va  qulay 

foydalanuvchi  interfeysi  (SHK  interfeysidan  ko‘ra  ko‘proq  smartfon  interfeysiga  o‘xshash); 

rivojlantirilgan  simsiz  internet-ulanish  vositalari  (Wi-Fi,  3G/4G);  uzoq  vaqt  davomida  avtonom 

ishlash (avvallari faqatgina mobil telefonlar maqtana olgan). 

«Planshetlarning Form-faktorlari juda tez rivojlanmoqda va shunday qurilmalar ko‘pchilikda 

bor, lekin bu hozircha faqat asosiy hisoblash yechimlari — ish joyi shaxsiy kompyuteri va noutbuk 

uchun  foydali  qo‘shimchadir.  Planshetlarda  mahsuldorlik,  korporativ  dunyoda  qabul  qilingan 

dasturiy  ta’minot  bilan,  kiritish/chiqarish  tizimi,  nihoyat,  hatto  ma’lumotlarni  shifrlash  bilan 

mosligiga ancha aniq limitlar mavjud», — deydi Pol Otellini. 

2011-yilda, JP Morgan investitsiya banki prognozlari bo‘yicha 47,9 mln., 2012-yilda esa 79,6 

mln.  internet-planshetlar  sotildi,  planshetlar  ishlab  chiqaruvchilarining  2012-yildagi  daromadlari 

35,2  mlrd.  dollarni  tashkil  qildi.  2012-yilda  planshetlar  yetkazib  berishning  taxminan  35  foizi 

noutbuklar va netbuklar bozori hisobiga amalga oshirildi. 

Zamonaviy internet-planshetlar ARM arxitekturasi yoki MIPS-arxitekturasidagi arzon va kam 

energiya talab qiluvchi protsessorlarda quriladi va IBM PC-kompyuterlari bilan mos kelmaydi. 

Qurilmalar  ushbu  toifalari  uchun  smartfonlar  va  mobil  internet-qurilmalar  (MID)  uchun 

maxsus loyihalashtirilgan protsessorlardan foydalaniladi, ular ba’zi smartfonlarda ham qo‘llaniladi. 

Internet-planshetlar  uchun  protsessorlarni  quyidagi  kompaniyalar:  Broadcom,  Freescale, 

Marvell (ingl.), Inge-nic Semiconductor, Nvidia, Qualcomm, Rockchip, Samsung, ST-Ericsson, TI, 

VIA, ZiiLABS va boshqalar ishlab chiqaradilar. 

Internet-planshetlarda  odatda  smartfonlarda  foydalaniladigan  mobil  operatsion  tizimlar 

turlaridan foydalaniladi. Apple kompaniyasi o‘zining iPad internet-planshetida interfeysi multitach-

jestlar  yordamida  sensorli  ekranni  qulay  boshqarish  uchun  maxsus  ishlab  chiqilgan  Apple  iOS 

operatsion tizimidan foydalanadi. 

---

36 

 

Google Android mobil operatsion tizimidan (Linux OT versiyasiga asoslangan) foydalanishga 

ko‘plab misollar mavjud. Linux OT boshqa mobil versiyalari asosida internet-planshetlar uchun OT 

ishlanmalari  mavjud  —  misol  uchun,  WeTab  internet-planshetida  MeeGo  Mobil  OT’dan 

foydalaniladi. 

Interfeyslari  sensorli  ekran  bilan  qulay  ishlash,  xususan,  multitach-boshqaruv  bilan  ishlash 

uchun maxsus qayta ishlab chiqilgan BSD, QNX OT turkumlari, yoki hatto Microsoft Windows CE 

for MID operatsion tizimidan foydalanishga misollar ham mavjud. 

Google kompaniyasi internet-planshetlar uchun moslashtirilgan o‘zining Google Chrome OS 

operatsion tizimi maxsus variantini ishlab chiqmoqda.