5 Mavzu: Me`yorida rivojlanayotgan bolalarning go‘daklik yoshida nutqiy, psixik va jismoniy rivojlanish qonuniyatlari Reja

---

 

 

5 - Mavzu:  Me`yorida rivojlanayotgan bolalarning  go‘daklik yoshida nutqiy, 

psixik va  jismoniy  rivojlanish qonuniyatlari 

Reja: 

1.  Me‘yorda  rivojlangan  bolaning  go‗daklik  yoshida    nutqiy  rivojlanishning 

o‗ziga xosligi. 

2.  Me‘yorda  rivojlangan  bolaning  go‗daklik  yoshida    psixik    rivojlanishning 

o‗ziga xosligi. 

3.  Me‘yorda rivojlangan bolaning go‗daklik yoshida  jismoniy  rivojlanishning 

o‗ziga xosligi. 

      Tayanch  so‘zlar:  go‗daklik  davr, shaxs, nutq,  ruhiyat, jismoniy rivojlanish. 

Sog‗lom  avlodni  barkamol  shaxs  qilib    shakllantirish    g‗oyatda  

ma‘suliyatli  vazifa,  shuning  bilan    birga,  insonparvar    siyosat  natijasidir. 

Ijtimoiy,  siyosiy,  iqtisodiy,  madaniy  hayotga  oid  chuqur  o‗zgarishlar  kundalik 

turmushimizga  shiddat  bilan  kirib  kelmoqda.  Mamlakatimizda  amalga 

oshirilayotgan  islohotlarning  barchasi  sog‗lom  va  barkamol    avlodni 

tarbiyalashga  qaratilgandir.  Insonning  ijtimoiy  barkamolligi  uning  atrof 

dunyoga  qanday  moslashganligi,  jamiyatda  o‗zini  qanday  his  etishiga  ko‗p 

jihatdan bog‗liq bo‗ladi. Inson jamiyatda o‗zini to‗laqonli his etish uchun unda 

o‗zining  imkoniyatlarini  anglashi  va  ularni  qo‗llay  olish  ko‗nikmasi 

shakllangan  bo‗lishi  zarur.  Ta‘limning  hozirgi  vaqtdagi  muhim  vazifalaridan 

biri  bo‗lgan  bolani  har  tomonlama  rivojlantirish  masalasi  bu  maqsadga 

erishishning samarali  yo‗llarini  izlashni talab  qiladi. Bola hayotining dastlabki 

yillarida jamiyat bilan o‗zaro aloqadorligini, harakatini buzadigan salbiy omillar   

uning  miyasini  yetilish  jarayonini  kechiktiradi,  tormozlaydi,  analizatorlararo 

murakkab  tizimning  shakllanishiga  to‗sqinlik  qiladi.  Bunday  bolalarga  o‗z 

vaqtida  yordam  ko‗rsatish  uchun  uning  psixik  va  ijtimoiy  rivojlanishidagi 

nuqsonlarni    mumkin    qadar    erta    aniqlash,  bartaraf    etish    juda    muhim  

ahamiyat    kasb    etadi.      Bolaning  rivojlanishidagi  nuqsonlarni    erta 

korreksiyalash  butun  dunyoda,  jumladan  O‗zbekistonda  ham  maxsus 

pedagogika va psixologiyaning dolzarb  muammosi  bo‗lib  qolmoqda. Hozirgi 

vaqtga kelib bolaning rivojlanishidagi keyingi      bosqichlar- maktabgacha va 

maktab  yoshlari  pedagogik,  psixologik  jihatdan  yaxshi  o‗rganilgan,  turli  xil 

nuqsonli  bolalarni  tarbiyalashning  maktabgacha  va  maktab  davri  tizimi 

yaratilgan.  Tug‗ilgandan  to  3  yoshgacha  bo‗lgan  davr  esa  asosan 

shifokorlarning  diqqatini  qaratgan.  Shifokorlarni  esa  eng  avvalo  bolalarning 

sog‗lig‗i, jismoniy rivojlanishi qiziqtirad.  

Ilk  maktabgacha  yoshdagi  nutqsiz  bolalar  bilan  ishlar  mazmuni  va  uni 

tashkil 

etish 

muammolari 

N.A.Rau, 

Ye.F.Rau, 

B.D.Korsunskaya, 

E.I.Leongard,  Ye.G.Samsonova,  N.D.Shmatko  ishlarida  o‗rganilgan.  Bu 

tadqiqotlarda  qator  tavsiyalarni  ko‗rsatish  mumkinki,  ular  bilan  tanishish 

---

go‗daklik  va  ilk  maktabgacha  yoshdagi  bolalar  bilan  ishlarni  tashkil  qilishda 

prinsipial ahamiyatga ega. 

Mutaxassislar  boladagi  nutq  kamchiliklarining  kelib  chiqish  sabablari, 

oilada ota-onadagi kamchiliklar, boladagi nutq kamchiligini keltirib chiqishdagi 

sababalar,  eshitishning  me‘yorda  ekanligi    xaqida  fikr  yuritdilar.  Bu  nazorat 

bola  hayotining  birinchi  oylaridayoq  tovushlarga  reaksiyasiga  diqqat  bilan 

munosabatda 

bo‗lish,  nutqiy  reaksiyalarga,  g‗o‗ldirash,  pichirlash 

xarakteriga  e‘tiborni  jalb  qilishni  ko‗zda  tutadi.  Go‗dakning  eshitishi 

pasayganiga shubha uyg‗onsa, vrach — surdologga murojaat etish zarur.