Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalari ishlab chiqarish

qarshiliklar 
Termik qarshilik 
Isiqlik qabul qilish 
qarshiligi orqali 
issiqlik texnikasi. 
 
Issiqliq berish 
qarshiligi 

---

 
44 
issiqlik  uzatilishi  jarayoni.  To’siq  devorlarning  ichki  sirtiga  va  materiallariga 
issiqlikning  uzatilishi.  Issiqlik  inertsiyasi.  To’siq  devorlarda  haroratning 
o’zgarish qatlami. 
Reja: 
1.To’siq devor qalinligida haroratning tarqalishi 
2.To’siq devorlarda haroratning o’zgarish 
 
Tashqi  to’siq  konstruktsiyalarining  issiqlik  fizik  hisobida  issiqlik  o’tkazish 
qarshiligadan  tashqari  uning  ihtiyoriy  qatlamidagi  haroratni  aniqlash  muhim 
ahamiyatga  ega.  Chunki  konstruktsiyadagi  harorat  chizig’i  uning  namlik  holati 
muhandislik hisobida katta ahamiyatga ega.  
Konstruktsiyadagi harorani aniqlash quyidagicha bajariladi:  
1) 1m² konstruktsiya tanasidan 1 soat vaqt mobaynida o’tadigan issiqlik miqdori 
quyidagi formuladan topiladi: 
                                                t 
n
 – t 
T
 
                                     Q
1
= ———— ,                                                              (1) 
                                                  R 
y
             
     
bu yerda,  t 
n
 – t 
T
  ichki va tashqi havo haroratlarining farqi. 
2)    1m²  konstruktsiyaning  ichki  sirtidan  1  soat  mobaynida  o’tadigan  issiqlik 
miqdorini quyidagi formula yordamida ham aniqlash mumkin 
                                                       t 
i
  - τ 
n 
  
                Q
1
 = α 
i
  ( t 
i 
 - τ 
n
  ) = ———— ,                                                      (2) 
                                                         R
i
                     
bu yerda  τ
n
   - konstruktsiya ichki sirtining harorati. 
1  va  2  formuladagi     Q
1
    va    Q
1
 shartli  ravishda  bir  –  biriga  teng deb olinsa, u 
quyidagi ko’rinishni oladi:   
                                                t 
n
 – t 
T
          t
 i
 – τ 
i
 
                                             ————  =———— ,                                          (3)                                                   
                                                  R 
y
                 R
i 
                    
 
bu formuladan konstruktsiya ichki sirtining haroratini aniqlaymiz. 
                                                t 
n
 – t 
T
                  
                              τ 
i 
 = t 
i 
 - ———— · R 
i
                                                       (4)  
                                                   R 
y
                   
Tashqi  to’siq  konstruktsiyaning  ixtiyoriy  qatlamidagi  harorat  quyidagi 
formuladan topiladi:  
 
                                         t 
n
 – t 
T
                  
                       τ 
n
  = t 
n 
 - ———— · (R 
i
  +  Σ  R) ,                                          (5) 
                                            R 
y
                     n-1           
 
bu yerda         τ 
n
  - konstruktsiya  n – chi qatlam sirtining harorati. Qatlamning               
sanoq tartibi konstruktsiya ichki sirtidan boshlanadi;  
                       Σ  R - n-1 chi qatlamgacha bo’lgan termik issiqlik  
                      n-1               o’tkazish qarshiliklarining yig’indisi. 
Misol.  Turar  joy  binosining  tashqi  devoridagi  haroratni  aniqlang?  Devor  to’rt 
qatlamli paneldan iborat. Birinchi va to’rtinchi qatlam og’ir betondan iborat, hajmiy 

---

 
45 
og’irligi 2500 kg/m³ va issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsienti 1.92 va 2.04 Vt/m.ºS. A 
va  B  ekspluatatsiya  sharoiti  uchun  qurilish  joyi  Moskva  shahri.Birinchi  qatlam 
qalinligi 80 mm. va to’rtinchi qatlam qalinligi esa 40 mm. Ikkinchi qatlam, tsementli 
fibrolitdan  iborat  bo’lib,  hajmiy  og’irligi  400  kg/m³  va  issiqlik  o’tkazuvchanlik 
koeffitsienti    0.13  Vt/m.ºS,  qalinligi  75  mm.  uchinchi  qatlam  mineral  momiq 
plitalardan iborat, hajmiy og’irligi 300 kg/m³ , issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsienti  
0.087 Vt/m.ºS. Ichki havo harorati  18 ºS va tashqi havo harorati esa – 31 ºS. Ichki va 
tashqi havo haroratining farqi 
 t 
n
 – t 
T
   = 49ºS. 
            
                                                                                             -  tt = -31ºS                                                                                
 + ti  = 18ºS 
                              
 
 
 
 
 
 
 
 
Tashqi 
to’siq konstruktsiyadagi harorat chizig’i.  
 
Hisob quyidagicha bajariladi: 
 
R 
i
 = 0.114                                 τ 
i
 = 3.9                     τ 
i
 = 18-3.9=14.1ºS 
          0.08 
R
1
 = ———  = 0.042;                τ 
1
=1.4                      τ 
2
  = 14.1-1.4= 12.7ºS 
          1.92                                                                   τ 
3
    = 12.7-19.8= -7.1ºS 
 
         0.075 
R
2
 = ——— = 0.577;                  τ
 2
 = 19.8 
          0.13    
 
         0.055 
R
3
 = ——— = 0.632;                   τ 
3
 = 21.7 
         0.087 
         0.04 
R
4
 = ——— = 0.021;                   τ 
4
 = 0.7                    τ 
4
 = -7.1-21.7=-28.8ºS 
         1.92 
 
R 
t
 = 0.043                                     τ 
t
 = 1.5                    τ 
t
 = -28.8-0.7=-29.5º 
—————————————————— 
R 
u
 = 1.428                               t 
i 
 - t 
t
 = 49ºS 
 
5-formuladan  foydalanib  1-rasmdagi  konstruktsiyaning  ihtiyoriy  qatlamidagi 
haroratni hisoblash mumkin. Masalan: 
                  49 

---

 
46 
τ 
3
 = 18 - ——— (0.114 + 0.042 + 0.577) = -7.1ºS. 
                1.428