N. M. Kayumova

Maktab ta'limiga psixologik tayyorgarlik

Psixologik  tayyorgarlik  tushunchasi 

-   maktab  ta'limi 

nuqtayi  nazaridan  1-sinfga  qadam  qo'yayotgan  bola  psixik 

rivojlanishidagi  muhim  sifat  ko'rsatkichlarining  majmuasi 

bo'lib  hisoblanadi.  Bu  tayyorgarlik bolaning o'qishga  intilishi, 

o'quvchi  bo'lish  ishtiyoqida  bilish  faoliyati  va  tafakkur 

operatsiyalarining  yetarlicha  yuqori  darajasi,  bolaning 

o'quv  faoliyati  elementlarini  egallash,  iroda  va  ijtimoiy 

rivojlanishning  muayyan  darajasida  namoyon  bo'luvchi 

asoslangan  tayyorgarlikni  o'z  ichiga  oladi.  Bolaning  maktab

384

---

ta'limiga  psixologik  tayyorgarligining  barcha  komponentlari 

bolani  sinf  jamoasiga  olib  kirish,  o'quv  materiallarini  ongli- 

faol egallash, maktabga oid majburiyatlarni bajarishni qamrab 

oladi.

Maktabgacha ta’lim muassasasida bolalarni yangi psixologik 

mavqelarini  yaratishdan  iborat  bo'lib,  uning  xususiyati 

guruhdagi barcha bolalar uchun  ahamiyatii bo'lgan  kelajakda 

maktabga kirish istiqbolidir.  Bu istiqbol bolalar kechinmalari, 

qiziqishlari,  mtilishlarining  birligini  yaratib,  tarbiyachilar 

undan bolalar jamoasining umumiy maqsad -  maktabga puxta 

tayyorlanish asosida jipslashtirish maqsadida foydalanadilar.

Tayyorlov  guruhiga  o'tish  bolalarda  yangi  holat  -  

kattaliklarini  anglashlariga  asoslangan  "yetuklik"  hissiyotini 

yaratadi.  Tarbiyachi  ta'lim-tarbiya  jarayonlarida  bolalarning 

katta  ekanliklaridan  faxrlanish,  o'quvchi  bo'lishga  intilish, 

xatti-harakatlarini  ongli  ravishda  boshqarish  va  javobgarlik 

hissini tarkib toptiradi.

"Ilk  qadam"  dasturida  belgilab  qo'yilgan  ijtimoiy-hissiy 

rivojlanish  talablarini  bajarish,  bolalarning  kattalar  va 

tengdoshlari  bilan  muloqat  qilish  doirasini  kengaytirish,  o'z 

fikrini  mustaqil  ayta  bilish  qobiliyati,  o'z  hissiyotlari  bilan 

o'rtoqlasha  olish,  hissiy  kechinmalarni  so'z  bilan  ifodalashi, 

jamoada o'zini tuta bilishi, o'zini shaxs sifatida anglashi, o'zini 

hurmat  qilishi,  qadr-qimmatini  bilishi,  "men"  konsepsiyasi, 

kattalar  yordamida  kamchiliklarini  bartaraf  etish  kabilar 

psixologik  tayyorgarlik  asosini  tashkil  etadi.  Bu  yoshdagi 

bolalarda  o'zidan  kichiklarga  g'amxo'rlik  hissi  jadallik  bilan 

rivojlanadi.  Шаг  uchun  sovg'alar  tayyorlash,  "konsertlar" 

uyushtirish,  birgalikdagi  o'yin  faoliyatlari  bo'lajak  o'quvchi 

uchun  katta  ahamiyatga  ega.  Bu  ishlar  bo'lajak  o'quvchining 

ma'naviy tajribalarini  boyitadi,  shaxsning  insoniy xislatlari  -  

xayrixohlik,  saxiylik,  yaxshilik,  rahmdillik  sifatlarini  tarkib 

toptiradi. 

,

Tayyorlov guruhi  bolalar mavqeyidagi  o'ziga xos  xususiyat 

ularning  ijtimoiy  zonasini  kengaytirishdir.  Shunday  qilib,

385

---

maktabgacha yoshdagi  bolalar  psixologik  mavqeyida  bo'lajak 

o'quvchilarda  ma'naviy  sifatlarni  shakllantirishning  katta 

imkoniyatlari mavjuddir.