Bakteriyalarni tashqi tuzilishi soddaligi uchun ularni amalda sof
belgilar bilan bir qatorda boshqa belgilardan ham foydalanishga to’g’ri
keladi. Bular orasida kulturada namoyon bo’lgan va fiziologik belgilar muhim
shakllarida bundan tashqari, tayoqcha uchining shakli ) harakatlanishiga
28
layoqatliligi va xivchinlanish turi hamda spora hosil qilish qobilyatidan
foydalaniladi . Shuningdek hujayra protoplazmasining tuzulishi xususiyatlari
bilan bog’liq holda bakteriyaarni gramm usulida bo’yash metodidan ham
foydalaniladi.
Kulturada namoyon bo’ladigan belgilardan :
1.Go’sht-pepton bulonida o’sish xarakteridan (parda , loyqa , cho’kma hosil
bo’lishi)
2.Go’sht-peptonli agarda o’sish xarakteridan. Petri kosachasidagi
koloniyalarning tipi , koloniya chetlarining xarakteri va uning tuzilishi ,
koloniyaning rangi , shuningdek ko’p agarda o’sish xarakteridan
3.Go’sht-peptonli jelatinada o’sish xarakteridan : petri kosachasidagi
koloniyalarning tipi va nina uchida olib o’tkazilganda jelatinani suyultirish
qobilyatidan
foydalaniladi.
Fiziologik belgilardan: 1.Bakteriyalarning a) uglerodning b) azotning turi xil
manbalariga munosabatidan ( xususan oqsil, pepton, aminokislotalar, ammoniyli
tuzlar va azotli tuzlardan hamda atmosferadagi molekula holidagi azotda )
kislotalar , spirtlar,uglevodrodlar, gazlar va boshqalardan )foydalaniladi.
Bundan tashqari denitrifikatsiyalash aktivligi ( nitrat va nitritlar bor oziq
muhitida molekulyar azotni ajratish va molekulyar kislorodga munosabati
ham) aniqlanadi. Agar qattiq oziq muhitiga nina uchida olib o’tkazilgan
bakteriyalar faqat yuza qavatida o’ssa , demak o’rganilayotgan bakteriyalar
aerob , agar ular emlangan joy bo’ylab o’ssa fakultativ anaerob , agar oziq
muhitining eng tagida o’ssa obligat anaerob hisoblanadi . |Mikroorganizmlar
dunyosi keng va xilma-xil bo’lganligi sababli ularni tekshirish usullari doimo
mukammal emas. Ularni klassifikatsiyalashda anchagina qiyinchiliklarga duch
kelinadi . Ammo shunga qaramasdan , dunyo miktoorganizmlarining bir-biriga
o’xshash belgilari hisobga olinib guruhlarga ajratilib klassifikatsiya qilinadi .
Hozirgi sharoitda mikroorganizmlarni klassifikatsiya qilishda belgilarning
yig’indisi hisobga olinadi. Bularga fenotipik ( morfologik, kulturali , fiziologik
hamda boshqa xossalar ) va genotipik ( DNK ning fizikaviy va kimyoviy
29
xossalari ) belgilari kiradi . Mikroorganizmlarni belgilashda binar (qo’shaloq )
nomenklatura qo’llaniladi va o’zicha nasl (avlod) va turni oladi . Masalan :
kuydirgi kasalligini qo’zg’atuvchi mikroorganizmning nomi Batsillis , antratsis ,
ichak tayoqchasining nomi esa esherixa va hokazo . Eng oddiy taksonomik
birligi bu tur , turlar birlashib naslni , nasllar birlashib oilani hosil qiladi .
Oilalar qatorlarga birlashadi va qatorlar sinflarni tashkil qiladi .
Do'stlaringiz bilan baham: