Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

tizimli (sistemali) yondashish alo-

hida dolzarblik kasb etmoqda. Tizimlilik, sistemalilik namoyon bo‘lishi jamiyat-

ning tabiiy holati va mavjudligining zaruriy shartidir. Ijtimoiy tizimlarni tadqiq 

etganda ulardagi ichki ziddiyat va dialektik qarama-qarshilik xususiyatlarini 

inobatga olib ish tutish lozim

1

. Tizimli yondashuv ijtimoiy (huquqiy) tadqiqot-

1 

Qаrаng: Афанасьев В.Г. Системность и общество. – М., 1980. – 17-bet.

---

520

Odilqoriyev X.T. 

Davlat va huquq nazariyasi

lar metodologiyasini yaratishning eng istiqbolli yo‘nalishi hisoblanadi. Voqea 

va hodisalarni tizimli o‘rganish ilmiy haqiqatga erishish yo‘lini osonlashtiradi.

Davlat-huquqiy munosabatlar va barcha huquqiy voqeliklarni sistemali 

o‘rganish ularni yaxlit tizim sifatida tasavvur etish imkoniyatini beradi. Davlat 

va huquqni siyosiy tizim yoki huquqiy tizimning tarkibiy qismi, shuningdek, 

huquqiy tartibga solish mexanizmi (tizimi)ning tarkibiy bo‘g‘ini sifatida tahlil 

etish ularning ilgari anglab yetilmagan yangi, boy va serjilo qirralarini 

ochishga ko‘maklashadi. Masalan, davlat siyosiy tizimning bir elementi bo‘lib, 

bu tizimning boshqa elementlari bilan institutsional, iyerarxik, funksional va 

boshqa o‘zaro ta’sir hamda aloqadorlik munosabatlarida bo‘ladi. Аyni vaqtda, 

davlatning o‘zi ham turli organlar, muassasa va tashkilotlarning majmui 

sifatidagi yagona bir butun tizim (sistema) sifatida yagona va yaxlit holda 

harakatlanadi. Ushbu yondashuv huquqqa ham to‘la taalluqlidir. Tizimli tahlil 

vositasida davlat va huquq hodisalarini 

statik hamda dinamik holatlarda keng 

tavsiflash mumkin bo‘ladi.

5. Davlat va huquq nazariyasining metodologik muammolari qatorida 

davlat va huquq voqeliklarini 

modellashtirish hamda zaruriyat tug‘ilganda 

siyosiy va