(
); N-
Metoksibenzil (
); Tritil( ); Asetamidometil( ); uchlam-
Butiltio
(
) guruhlari qo’llanadi. S-benziltsistein, S-(N-
metoksi)benziltsistein va S-tritiltsisteinlarni hosil qilishni oddiy usuli
bu tsisteinni tegishli xloridlar bilan ishqoriy muhitda ta’sirlanishidir.
→
C-uchlamchi-Butilhosilalar izobutilenni kislotali agentlar
ishtirokida ta’siri natijasida olinadilar.
96
Asetamidometil
guruhi
kislotali
sharoitda
ttsisteinni
atsetamidometanol bilan ta’siri natijasida hosil bo’ladi. Arginin
aminokislotasining yon zanjiri yuqori asoslikka ega bo’lganligi uchun
sintez sharoitlarida protonlangan bo’ladi, shuning uchun protonlash
guanidin guruhini himoya etishni usullaridan biri hisoblanadi. Hamma
talablarga javob beruvchi himoya guruhlari guanidin guruhi uchun
hozircha aniqlanmagan. Argininni guanidin guruhini himoyalash
uchun
-Tozil (
);
-Mono-
-dibenziloksikarbonil(Z)
va
-MezitileN-2-sulfonil (Mts) guruhlari qo’llanadi. Arg(Tos)-
yoki Arg(Mts) -hosilalar
yoki (MeO )
larni tegishli xloridlar (
yoki ) bilan kuchli ishqoriy
suv-organik fazada ta’siri natijasida hosil bo’ladi. Gistidinni yon
zanjiriga himoya guruhlarini kiritishda imidazol halqasining
va
azot atomlari bo’yicha ikki xil hosilalar hosil bo’ladi.
-
himoyalangan gistidinni ishqoriy muhitda aril-, alkil- yoki
atsilgalogenidlar bilan ta’siri natijasida -hosilalar hosil bo’ladi. Tozil
guruhi (
) hamma talablarga javob bermasada gistidinni imidazol
halqasini keng tarqalgan himoya guruhi hisoblanadi. 1981 yilda
va tomonidan taklif etilgan
-(
)-
benziloksimetil guruhi (
) hosilalari rasematlanishga, nukleofil va
ishqorlar ta’siriga barqaror bo’lganligi uchun hamma talablarga
javob beradi. Boc-
ni sintez qilish uchun
benzilxlormetil efir bilan ta’sirlashib, so’ngra
metil efiri gidrolizlanadi.
Gistidinni himoya qilishda Dinitrofenil(Dnr) guruhi ham qo’llanadi.
Asparagin va glutamin N-karboksiamid guruhlarini to’sish peptid
sintezida nisbatan kamroq qo’llanadi. Ammo ba’zi holatlarda himoya
guruhlari qo’llashga to’g’ri keladi. Asosan Benzgidril ( ) va 2,4-
97
Dimetoksibenzil (
) guruhlari himoyalashda qo’llanadi. Lizindagi
yon zanjirda joylashagn aminoguruhlarni tanlab to’sish mis ionlari
bilan xelat komplekslarni hosil qilish bilan amalga oshiriladi. Turli
metallarning ionlari bilan xelat komplekslarni hosil qilish
aminokislotalarni umumiy xossalari bo’lib,
-aminokislotalarning
bog’lanmagan elektronlari metall bilan koordinatsion bog’ hosil
qilishi natijasida faqat yon zanjirni aminoguruhi atsillovchi agent bilan
ta’sirlashishi mumkin. So’ngra
-aminoguruhni kompleksni vodorod
sulfid bilan ishlov berish natijasida erkin holatga qaytarish mumkin.
Peptidlar kimyoviy sintezining asosiy usullari. Peptid bog’ini
hosil qilish umumiy holatda quyidagicha tasvirlanadi.
Bu reaksiyani amalga oshirish uchun ikki usul bilan yondoshiladi.
Birinchisida himoyalangan aminoguruh faollangan holatga qtkazilib,
boshqa bir aminokislota bilan reaksiyasi amalga oshiriladi. Peptid
bog’ini hosil qilish uchun energiya sarflash lozim, shuning uchun
faollash lozim. Ikkinchisida amino va karboksil guruhi himoyalangan
-
O
+
C
X
ikki aminokislota karboksilni
faollovchi kodensatsiyalovchi
reagent ishtirokida tahcirlashadilar. Faollashni asosiy maqsadi
karbonil uglerodini (
) elektrofilligini oshirishdir. Bunda asosiy
vazifani
guruhi bajarib, faollashni samarasini belgilaydi.
Kondensatlanish usullari
guruhni tabiatiga ko’ra bir-biridan farq
qiladi.
98
Do'stlaringiz bilan baham: |