68
aromatik aminokislotalar -
karboksil guruhlari hosil
qilgan bog’larni gidrolizlaydi.
hosil qilgan bog’lar
sekinroq gidrolizlanadi. Oqsil va peptidlardagi bog’larni parchalanishi
qo’shni aminokislotalarni tabiatiga bog’liqdir. Ximotripsin ham tripsin
kabi
va
guruhlarga yaqin joylashgan bog’larni
sekin gidrolizlaydi. Ximotripsin hujum qilayotgan bog’ni yaqinida
manfiy
zaryadlangan
guruhlar
(
(karboksimetiltsistein),
(tsistein kislota) gidroliz tezligini
oshiradi, asosli aminokislotalar (
) esa parchalanish darajasini
oshiradi.
ning iminoguruhi hosil qilgan peptid bog’larni
gidrolizlash eng qiyindir. So’nggi vaqtlarda
Staphylococus
aureuusdan ajratib olingan
proteinaza oqsillarni birlamchi tuzilishini
anislashda keng qo’llanilmoqda. Ferment 4,0 va 7,8 da ikki
proteolitik faollikka ega. Yuqori unum bilan
hosil qilgan
bog’larni gidrolizlaydi. Ba’zi hollarda hosil qilgan bog’lar ham
gidrolizlanadi. Proteinaza ham
hosil qilgan bog’larni
gidrolizlamaydi.
Termolizin Bacillus thermoproteolyticus dan
ajratib olingan bo’lib neytral proteinazalarga kiradi, o’z tarkibida
kofaktor sifatida rux tutadi. Termolizin termostabil bo’lib
,
7,0 da 1 soat davomida o’z faolligini saqlab qoladi. da 50%
faolligini yo’qotadi. Ferment 8 M mochevina, 20 %
yoki
3
da barqaror bo’lib maksimal faollikni 7,0 - 9,0 da
namoyon etadi. Boshqa proteolitik fermentlardan farqli ravishda
termolizin gidrofob yon zanjiriga ega aminokislotalarni peptid
bog’larini gidrolizlaydi:
Alanin va
metionin hosil qilgan bog’lar sekinroq gidrolizlanadi. Erkin karboksil
va
–aminoguruhni gidrofob aminokislota bilan yonma-yon bo’lishi
gidroliz tezligini bir necha kamaytiradi, shunday holatdagi prolin esa
gidrolizni to’xtatadi.
Tripsin va proteinaza asosan oqsil molekulasini dastlabki
parchalash uchun ishlatilsa, termolizin va ximotripsin kimyoviy va
fermentativ gidroliz mahsulotlari - yirik peptidlarni qo’shimcha
fragmentlash uchun ishlatiladi. Oqsil molekulasini lizin va arginin
bo’yicha tanlab parchalash uchun so’nggi yillarda turli-tuman yangi
69
fermentlar keng ishlatilmoqda. Lizin aminoguruhi hosil qilgan
bog’larni parchalovchi zamburug’idan olingan
lizin - proteinaza va arginin karboksil guruhi hosil qilgan bog’larni
parchalovchi
dan olingan klostripain
shunday fermetlar hisoblanadilar. Shu bilan bir qatorda peptidlarni
qo’shimcha fragmentlash uchun pepsin, elastaza, subtilizin, papain,
pronaza kabi fermentlar ishlatilmokda. To’liq fermentativ gidrolizni
amalga oshirish uchun oqsil globulasi denaturlangan holatda bo’lishi
zarur. Nativ holatdagi oqsilda esa gidrolizlanish natijasida oqsil
molekulasi sirtidagi bog’lar gidrolizlanadi xolos. Bu jarayon
cheklangan proteoliz deb ataladi. Bu jarayon biologik sistemalarda
keng tarqalgan bo’lib katta molekulyar massaga ega oqsillarni
tuzilish - funksional tekshirishda katta ahamiyatga ega. Cheklangan
proteoliz yordamida oqsil molekulasini ba’zi fragmentlarga parchalab
ularni tuzilishini o’rganish mumkin. Buni amalga oshirish uchun
ferment va sharoitni tanlab olish zarur. Masalan,
mielin asosli
oqsilini gidrolizi
3,0; va ferment - substrat nisbati 1:50
da 17 fragment;
3,0; va 1:500 da 4 fragment; 6,0;
va 1:500 da
faqat bitta
bog’i parchalanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: