Iqtisodiy bilim asoslari

q
p
0
S
2
S
0
S
1
Bozorda  talab  ko‘pgina  omillar  ta’sirida  o‘zgarishi  mumkin.  Talab 
o‘zgarishiga bozor taklifning o‘zgarishi bilan javob beradi. Buning uchun 
kimningdir  chetdan  aralashishi  yoki  rejalashtirishi  shart  emas.  Buning 
uchun  bozor  qatnashchilarining  o‘z  manfaatlarini  ko‘zlab  faoliyat 
ko‘rsatishlari yetarlidir. 
Bu  yerda  bozor  qatnashchilari  deganda  faqat  firmalarnigina  emas, 
balki  ishlab  chiqarishda  mashg‘ul  bo‘lgan  ishchi  va  xodimlar  ham 
nazarda tutilmoqda. Firmalar manfaati foydadan iborat bo‘lsa, ishchi va 
xodimlarning  manfaati  kattaroq  maosh  olish  hisoblanadi.  Aynan  mana 
shu manfaatlar taklifning o‘zgarishiga sabab bo‘luvchi kuchdir.
Bozorda  taklifning  talab  miqdoriga  bog‘liq  ravishda  o‘zgarishini 
muayyan misol yordamida ko‘rgazmali ravishda tushuntirish mumkin.
http:eduportal.uz

---

102
Seryomg‘ir yoz faslida…
...soyabonlarga 
bo‘lgan 
talab ortadi.
…...ko‘zoynaklarga 
bo‘lgan 
talab kamayadi.
Soyabon 
ishlab 
chiqaradigan 
firmalar  yangi  xodimlarni  ishga 
oladilar 
va 
yana 
qo‘shimcha 
foydalarga ega bo‘ladilar. 
O‘z  manfaatini  ko‘zlagan 
xodimlar  ish  haqi  kam 
ekanligi uchun ishdan chiqib 
ketadilar.
Soyabonlarning 
narxlari 
va 
firmalarning  foydalari  ham  ortib 
boradi.
Ko‘zoynaklarning  narxlari  va 
firmalarning 
foydalari 
ham 
kamayib boradi.
Lekin bunday holat bozorga yangi firmalar kirib narxlarni o‘z “tabiiy” 
darajasiga tushirgunigacha davom etadi.
Ko‘zoynak  firmalari  ishchilari 
soyabon 
firmalariga 
o‘tib 
ketadilar.
1. Taklifga  ta’sir  qiluvchi,  narxga  bog‘liq  bo‘lmagan  qanday  omillarni 
bilasiz? Ularning taklifga ta’sirini misollar yordamida tushuntiring.
2. Makaronning taklif chizig‘i yil boshidagi vaziyatiga nisbatan: a) chapga; 
b) o‘ngga surilsa bu nimani  anglatadi? Bu o‘zgarish yuqorida keltirilgan 
5 ta omillarning qaysilari ta’sirida sodir bo‘lishi mumkin?
3. “Lazzat” qandolatchilik fabrikasiga yangi zamonaviy ishlab chiqarish 
uskunalari  o‘rnatildi.  Bu  qandolat  tovarlari  taklifiga  qanday  ta’sir 
ko‘rsatadi?