Паррандалар парвариш қилинадиган бинони иситишда энергетиc ресурслар сарфини иқтисодий самарадорлигини ҳисоби Маълумки паррандаларни парвариш қилиш жараёнида хона температураси ва намлигини мўътадиллигини таъминлаш муҳим долзарб масаладир. Одатдаги паррандалар сақланадиган бино температурасини +18÷22 0c ва намлигини 65÷70% бўлишини таъминлашда ташқи ҳаво ҳарорати, хона қурилмаларининг теплотехник ва теплофизик характеристикалари ўрганилиб, иситиш тизими такомиллаштирилган технологиялардан фойдаланилади. Қиш фаслида ташқи хаво харорати - 5÷10 oC гача совиб кетиш ва жараён сурункали давом этиши ҳам содир бўлади. 2019 йил январь – февраль ойлари Муборак нефть газ УШК ёрдамчи хўжалигида паррандалар парвариш қилинадиган бинода мўътадил иқлим яратиш борасида ўтказилган тажрибалар шуни кўрсатдики, 200 нафар парранда сақланадиган бино ичида нормал ҳаво температураси, намлиги ва ёритиш системасини таъминлаш учун 26 Квт·соат электр энергия ёки бир суткада 360 Кв шартли ёқилғи талаб этилади. Мавсум давомида катта миқдордаги энергия - ёқилғи сарфланиши билан бир қаторда атроф муҳитни софлигини асрашга салбий таъсир этади. Шунингдек ёш паррандалар парвариш қилинадиган хоналарни янада кенглаштирилиши , яни технологиялар асосида такомиллаштирилиши билан сарфланадиган ёқилғи – энергия ресурслари миқдори 5-10 % га ортиб боради[ ].
Қишлоқ ва фермер хўжаликларида , паррандачилик билан шуғулланадиган тадбиркорлар паррандачилик комплексларини лойихалаштириш ва қуриб фойдаланишлари учун ишлаб чиқилган комбинациялаштирилган қуёш- био энергиядан фойдаланиб паррандалар парвариш қилинадиган хоналарда мўътадил иқлим яратиш бўйича тадқиқотлар ўтказилиб, олинган натижларга мувофиқ , тавсиялар яратилиб жорий этиш билан ёқилғи - энергия ресурсларини тежаш ва атроф – муҳит софлигини таминлашда эришилади.
Экологик муаммоларни кескинлашуви, қайта тиклснмсйдигсн энергия захирасининг тобора камайиб бориши , уларнинг тан- нархини ошиши , органик чиқиндиларни қайта ишлаш, уларни иссиқлик ва бошқа турдаги энергияга айлантирилиш муаммосини тезроқ ҳал қилишни биотехнологиянинг техника технологик тизимларини паррандачилик биноларида жорий этиш билан қишн фаслида қўшимча энергия сифатида иситиш жараёнларида самарали фойдаланиш ва сарфланадиган ёқилғи энергия ресурсларини (Э – КЖ ) тўлиқ иқтисод қилишга эришилади[ ] ёки (1) формула билан ҳисобланади . Бу ерда ί = 1,2,3,4,5,…..n паррандачилик ва бошқа биноларни иситишга сарфланадиган биоэнергия. сарфландиган ёқилғи энергияни ί та қисми бўлиб, Кж ларда ҳисобланади.
Паррандачилик биносини иситишга сафланадиган - энергияни = A En (2) формула билан солиштирма энергия бирлиги сифатида аниқланди ва КЖ/кг ( кж/м3, Кж/чор ва бош. ) ўрганилади. – паррандачилик ва бошқа ί та объектларни иситишга сарфланган миқдори, Кг( м3 ·пар ) . Биоэнергия ҳисобидан паррандачилик биносини иситиш учун сарфланадиган технологик энерергия ниқдори : ∆ E (3) формуладан ҳисоблаб аниқланади. Бу ерда м - 1 кг шартли ёқилғи ёнганда эквивалент ҳисобида сарфланадиган биоэнергия массаси, кг ; (1), (2), формулаларни (3 ) га қўйиб
(4)
формуладан паррандалар сақланадиган бинони ички ҳаво температураси нормал сақлаш учун қўшимча сарфландиган биоэнергия миқдори ҳисобланади.
Шунингдек қуёш энергиясини ясси девор ва тупроқ ости иссиқлик аккумуляторда тўпланиши ҳисобидан сарфланадиган иссиқлик миқдори
Qa = C γ Vas ∆ t1 (5)
Формуладан ҳисобланиб 2660 Кж/ кун га тенглиги аниқланди. Ва ташқи ва паррандачилик биноси ичидаги ҳаво температуралар фарқи
(6)
формуладан аниқланди. Бу ерда - биоэнергияни эквивалент миқдори ( Квт/ соат/ м2 ). Тадқиқот анализлари натижасида 10 м 3 қайта ишланадиган чиқинди миқдори 1 т / кун биоэнергия ҳисобидан :
26- 28 м 3/ кун биогас, 22-29 Квтсоат / кун электр энергия олиниб , ҳосил қилинган иссиқлик энергиянинг миқдори 31-36 Квт соат / кун олинади. Бу эса 50 бош паррандалар сақланадиган бинони ҳароратини мўътадил сақлашга етарли бўлиб, қўшимча ёқилғи энергия ресурслар сарфламасдан фойдаланиш мумкинлигини билдиради.
Қуёш – биоэнергия қурилмасини жорий этишда мингтап сарф харажатлар бўлганда бу қурилма самарадорлиги юқори деб ҳисобланади:
C + En K = мин (3.310)
Шунингдек қурилманинг рентебеллиги Р з муҳин иқтисодий кўрсатгич бўлиб қурилмадан ва ундан ёқилғи энергия ресурслари сарфламасдан йиллик фойдаланишдан келадиган даромадни ∆ P капитал сарф харажатларга нисбати билан аниқланади:
R = (3.3.11)
Қурилмани жорий этишдаги тўлиқ сарф харажатлар қуйидаги формула билан аниқланади
Пc = C + E nK (3.3.12)
Қуёш биоэнергия билан фойдаланиб мўътадил иқлим яратишдаги қурилмасининг ишлатилиш ва рентабиллиги ҳисобидан сарфланддиган иқтисодий кўрсаткичлар ҳисобидан қопланиш муддати қуйидаги формуладан
(3.3.13)
аниқланади. Ҳисоблаш натижалари шуни кўрсатадики ҳажмий ҳаво иситиш ясси девор сувли ва тупроқ ости иссиқлик аккумулятори қуёш – биоэнергиядан фойдаланиб ёқилғи энергия ресусрлари тўлиқ иқтисод қилинадиган автономлаштирилган паррандалар парвариш қилинадиган бинони жорий қилинганда бу қурилманинг қурилишига қилинадиган тўлиқ харажатлар келадиган даромад ҳисобидан 2 йилда қопланади.
