Parrandachilik xo‘jaliklarini mexanizatsiyalashtirish. Mechanization of poultry farms

13.2-rasm.
  Elektrik datchiklarning turlanishi.
Generator  datchiklarida  bevosita  sezgir  elementda  kirish  signali 
X  chiqish  signali  U  o ‘zgartiriladi.  Ushbu  o ‘zgartirish  kirish  signali 
energiyasi  hisobiga  bo‘ladi  va  chiqish  signali  EYuK  ko‘rinishida  hosil 
bo‘ladi.  Generator datchiklari juda oddiy bo‘ladi, chunki ular qo‘shimcha 
energiya manbayisiz ulanadi.
Aniqlik  darajasi  bo‘yicha  datchiklar  0,24;  0,4,  0,6;  1;  1,5;  2,5;  4 
aniqlik sinflariga muvofiq boiishlari lozim.  Ish prinsipi bo‘yicha elektrik 
datchiklar rezistivli,  elektromagnitli,  sig‘imli  va taxometrik  (generatorli) 
ko‘rinishlarga ega bo‘ladi (13.2-rasm).
13.1-jadval
Datchiklar va ular nazorat qiladigan kattaliklar
Datchiklar turlari
Elektrik datchiklar
Nazorat
qilinadigan
kattaliklar
M
e
x
a
n
ik
P
o
te
n
si
o
m
e
tr
ik
T
e
n
z
o
m
e
tr
ik
In
d
u
k
ti
v
T
e
rm
o
re
z
it
o
rl
i
s
СЛ
F
o
to
re
z
is
to
rl
i
E
le
k
tr
o
n
In
d
u
k
si
o
n
P
e
z
o
e
le
k
tr
ik
T
e
rm
o
e
le
k
tr
ik
Xo
ll
d
a
tc
h
ik
la
ri
F
o
to
e
le
k
tr
ik
G
id
ra
v
li
k
1. Siljish
+
+
+
-
4-
-
+
_
-
-
+
+
2. Sath
+
+
-
+
+
170
Jadvalning davomi
Nazorat
qilinadigan
kattaliklar
Datchiklar turlari
M
e
x
a
n
ik
Elektrik datchiklar
P
o
te
n
si
o
m
e
tr
ik
i—
T
e
n
z
o
m
e
tr
ik
In
d
u
k
ti
v
T
e
rm
o
re
z
it
o
rl
i
i
s
'gfi
55
F
o
to
re
z
is
to
rl
i
E
le
k
tr
o
n
In
d
u
k
si
o
n
P
e
z
o
e
le
k
tr
ik
T
e
rm
o
e
le
k
tr
ik
X
o
ll
d
a
tc
h
ik
la
ri
F
o
to
e
le
k
tr
ik
G
id
ra
v
li
k
3. Tezlik
+
-
-
-
+
4-
-
-
+
-
-
+
+
4. Tezlanish
+
-
-r
+
+
-
-
-
—
5.  Kuch
+
+
+
+
-
+
+
+
+
-
+
-
-
6.  Bosim
+
-
+
+
_
+
-
+
-
-
+
-
+
7. Moment
-
+
+
+
-
+
+
+
+
8. Namlik
-
-
-
-
+ r 
+
-
-
_
+
-
—
-
9. Harorat
-
-
_
+
-
-
_
-
+
-
-
—
10. 
Sarf
-
+
-
4-
-
+
-
+
_
-
—
—
+
11
.  Tebranish
-
-j-
+
+
-
+
-
-
+
+
+
-
13.5. Harorat datchiklari
Harorat  barcha  texnologik jarayonlaming  muhim  ko‘rsatkichlaridan 
biridir.  Qishloq  va  suv  xo‘jaligida  ko‘pgina  texnologik  jarayonlar  ular 
o ‘tayotgan sharoit haroratiga bogiiq. Jism, suyuqlik yoki gazning harorati 
nazorat  qilayotgan  muhitning  yoki  u  bilan  issiqlik  kontaktida  boigan 
maxsus elementning haroratini oichab aniqlanadi.
Amalda  harorat  datchiklarining  sezgir  elementlari  sifatida  issiqlik 
ta’sirida  o‘zining  fizik-mexanikaviy  xususiyatlarini  keng  diapazonda 
o ‘zgartirib,  boshqa  kattaliklar  (namlik,  muhitning  tarkibi,  havo  bosimi 
ta’sirida  xususiyatlarini  o‘zgartirmaydigan  materiallardan  foydalaniladi. 
Harorat 
datchiklarining 
sezgir 
elementlari 
issiqlikka  kengayish 
koeffitsiyenti maksimal ko‘rsatkichiga ega boiishi kerak.
Ishlash  prinsipi  jihatdan  harorat  datchiklari  suyuqlik,  bimetallik  va 
dilatometrik  datchiklariga  hamda  termoparalar  va  termorezistorlarga 
boiinadi.
Suyuqlik datchiklari -200°C dan +750° С gacha oraligidagi haroratni 
oichashda  ishlatiladi.  Shisha  termometrlaming  ishlatish  usuli  sodda, 
aniqligi yetarli darajada yuqori va arzon boiganligi sababli sanoatda keng 
tarqalgan.
171

---

Suyuqlikli  termometrlarning  ishlash  prinsipi  termometr  suyuqligi- 
ning  hajmi  harorat  ko‘tarilishi  yoki  pasayishi  tufayli  o‘zgarilishiga 
asoslanan.  Shishali  termometrning  suyuqligi  sifatida  simob,  toluol,  etil 
spirti,  efir  va  boshqalar  ishlatiladi.  Suyuqlikli  datchiklarning  kirish 
signali  harorat  o‘zgarilishi  t  boiib,  chiqish  signali  kapillardagi  ustun- 
ning balandligi boiadi:
Д #  = ДҒ/£, 
(13.1)
bu yerda:  Д V =  V(B -  3 x AQ) -  suyuqlik haj mining о ‘ zgarilishi;
S -
 kapillaming kesim yuzasi;
В -
 suyuqlikning issiqlikka kengayish koeffitsiyenti;
V
 -  suyuqlikning boshlangich hajmi;
G
 -  kapillar materialining issiqlikka kengayish koeffitsiyenti.
Suyuqlik  termometrlariga  qo‘shimcha  elementlar  kiritish  natijasida 
ular avtomatika tizimlarida qoilanish  imkoniyatiga  ega boiadilar (13.3- 
rasm).  Takomillashtirish  natijasida  suyuqlikli  datchiklarning  chiqishida 
harorat  o ‘zgarilishi  bilan  aktiv,  induktiv,  sig im   qarshiliklari  yoki  nurlar 
intensivligi o‘zgartiriladi.