Donli ozuqalarning fizik-mexanik xususiyatlari. Donli ozuqalar
quyidagi ko‘rsatkichlari bilan xarakterlanadi: o‘lchami d mm; hajmli
solishtirma massasi X (kg/m3, kg/dm3); zichligi p (kg/m3); namligi
W (%).
1. Donli ozuqalarning asosiy oichamlariga, qalinligi, kengligi va
uzunligi kiradi. Qalinligi uning eng kichik oicham i va uzunligi uning
eng katta oicham i hisoblanadi. Kengligi uning o ‘rtacha oicham i b o iib
d bilan belgilanadi.
2. Hajmli solishtirma massasi u (kg/m3) deb bir hajm birligidagi
massasi aytiladi.
3. Zichligi (kg/m3), uning ming donasi massasining egallangan
hajmiga nisbatan quyidagicha aniqlanadi:
1000
Р = Ш ~ ’ kg/m3,
(6.5)
2
>,
/=1
1000
bu yerda: p = 1...1000; m = 1000 donasining massasi ^ v, = 1000
8
■
•
M
donasining egallagan hajmi, n r •
4. G ‘ovakligi deb, don namunasidagi havo bo‘shlig‘ining jami don
namunasi egallagan hajmiga nisbati foiz hisobida aniqlanadi:
P = L
l
. 100,%,
(6.6)
bu yerda: R - donning g‘ovakligi;
F - don namunasidagi havo egallagan hajm, m3;
V - don namunasining jami hajmi, m3.
Donli ozuqalar uchun R = 50...70% ni tashkil etadi.
5. Oquvchanligi deb, donli ozuqalarning bir-biriga nisbatan siljish
xususiyatiga aytiladi. Oquvchanligi gorizontal tekislikka tushayotgan don
uyumi bilan gorizontal tekislik orasidagi burchak bilan aniqlanadi.
6. Donli ozuqalarning namligi, uning tarkibidagi suvning miqdori
bilan oichanadi va bu miqdor doimo W< 16% bo‘lishi talab etiladi.
Donli ozuqalarga quyidagi asosiy talablar qo‘yiladi: Tozaligi. Bu
ko‘rsatkich uning tarkibidagi organik va mexanik iflosliklar miqdori bilan
oichanadi. Donli ozuqalar tarkibidagi iflosliklar 2,..3% dan oshmasligi
lozim.
92
(6.7)
Maydalash darajasi. Bu ko‘rsatkich quyidagi formula orqali ifoda-
lanadi:
d ’
bu yerda: X - maydalash darajasi;
D - donning maydalashdan oldingi oicham i, mm;
■»%
d - donning maydalangandan keyingi oicham i, mm.
Maydalash
jarayonida
donli
ozuqalar turli xil oicham da mayda
lanadi. Shuning uchun uning o‘rta-
cha oicham i aniqlanadi va bu
oicham ga uning moduli deyiladi.
Donli ozuqalar maydalanish darajasi
va maydalash moduliga ko‘r a t u r g a
boiinadi, ya’ni: d ,■ = 0,2...1,0 mm
mayda maydalangan; do,r =1,0... 1,8
mm o‘rta maydalangan; d
-
1,8...2,6 mm dag‘al maydalangan.
Odatda maydalash moduli g ‘alvirlash
usuli orqali aniqlanadi (6.6-rasm).
Teshiklari 1, 2 va 3 sm boigan uch qavatli g'alvirli idishga 100 gr
maydalangan ozuqa solinadi va tebratiladi. Har bir g‘alvir teshigida
katta zarrachalar qoladi. Yuqori g‘alvirda eng katta zarrachali ozuqalar,
g‘alvir ostiga esa eng kichik zarrachali ozuqalar tushadi. Ozuqalarning
o‘rtacha diametri ya’ni maydalash moduli quyidagi formula yordamida
aniqlanadi:
Do'stlaringiz bilan baham: |