Parafinlarni sulfoxlorlash. Alkansulfonatlar olish texnologiyasi. Parafinlarni sulfooksidlash jarayoni texnologiyasi. Spirt va olefinlarni sulfatlash

Parafinlarni sulfoxlorlash. Alkansulfonatlar olish texnologiyasi. Parafinlarni sulfooksidlash jarayoni texnologiyasi. Spirt va olefinlarni sulfatlash
Alkilarensulfonatlar turidagi SFM tarkibi aromatik yadro (gidrofob qism) bog'langan alkil guruhi va gidrofil sulfonat guruhi SO₂ONa iborat. Ularni ikki guruhga ajratish mumkin:
1) neft sulfonatlari. Ularni neft fraksiyalarini sulfirlash bilan olinadi: 2) sintetik sulfonatlar.
Neft alkilarensulfonatlarini turli neft fraksiyalariga oleum bilan ishlov berish orqali olinadi. Neft sulfonatlarining sirt faolligi sintetik sulfonatlarga nisbatan ancha past boiadi, lekin narxi arzon. Ular o'tkir hidli, rangli boiganligi sababli, kir yuvish vositalari tayyorlashda juda kam foydalaniladi, lekin ular moylarga qovushqoq prisadkalar, neft sanoatida emulgator va deemulgator flotatsiya agentlari sifatida qo'llaniladi.
Sintetik alkilarensulfonatlar (sulfonollar) asosiy sintetik yuvish moddalari hisoblanadi. Eng birinchi yuvish vositasi nekalni naftalinni izopropanol (yoki izobutanol) va H₂SO₄ ishlov berish bilan olingan. Sulfat kislota bilan bir vaqtni o'zida alkillash katalizatori va sulfirlash vositasi vazifasini bajaradi, bunda yadroga o'rtacha ikkita alkil guruhi kiritiladi:
C_I0H₈ + 2ROH + H₂SO₄ → R₂C₁₀H₅SO₂OH + 3H₂O
Alkilarensulfonatlar sintez qilish uchun alkil guruhi C₁₀-C₁₅bo'lgan alkilbenzollar qo'llaniladi. Hozirgi vaqtda alkil guruhi manbai sifatida parafinli neftlarning kerosin fraksiyasi, yumshoq parafinlar, n-olefinlar (α-olefinlar) yoki qo'shbog'i ichki holatda bo'lgan olefinlar qo'llaniladi.
Alkilarensulfonatlar-qattiq kristall moddalardir. Alkil guruhi tarmoqlanganda, ular suvda yaxshi eriydi, to'g'ri zanjirli va alkil guruhi uzoqlashgan sulfonatlarni suvda va spirtda eruvchanligi yomonlashib boradi. Ular rangsiz va hidsiz boiadi.
Parafinlar qo'llanilganida jami jarayon xlorlash, benzol alkilxlorid bilan alkillash, sulfirlash va neytrallash, olefinlar qo'Hanilganda esa jarayon alkillash, sulfirlash va neftrallashdan iborat boiadi:
Olingan mahsulot turli uzunlikdagi alkil guruhiga ega bo'lgan sulfonatlar aralashmasidan iborat boiadi. Undan tashqari A1C1₃ izomerlanuvchanlik ta'siri tufayli alkillashda moddalar aralashmasi hosil boiadi, ulardagi fenilsulfonat guruhi bilan bogiangan boiadi.
Alkil guruhi tarmoqlangn bolsa, ular suvda yaxshi eriydi; alkil zanjirining to'g'rilanishi va uzayishi bilan suvda va spirtlarda eruvchanligi kamayadi. Ular deyarli rangsiz va hidsiz. Ularni kiyim va motorlarni yuvishda yuvish kompozitsiyalari olish uchun, idish va turli xil sherstlarni yuvishda, kimyoviy tolalarni oqartirishda qoilaniladi.
Ushbu SFM olishda uzoq vaqt davomida sulfirlash bosqichini davriy va uzluksiz ravishda oleum ishtirokida olib borilgan.
Hozirgi vaqtga kelib, eng ilg'or SO₃ qo'llash usulidan foydalaniladi (10.5-rasm). Bu ishlab chiqarishda S0₃ ni texnik kislorod bilan qisman oksidlab SO₃ olish 1-blokda olib boriladi. 2-sovutgichda sovutilgan va konsentratsiyalangan mahsulotlar suyuq SO₂ da 10-15% li S0₃ eritmasi holida 3-yig'gichga yig'iladi. Ushbu eritma, shuningdek, suyuq SO₂ dagi alkilaromatik uglevodorodlar eritmasi 4-reaktor tarelkasiga kiritiladi, u reaktor qobig'i devoridan pastga plyonkaga o'xshab oqib tushishi natijasida reaksiya tugaydi. Reaktordan chiqayotgan suyuqlik tarkibida 5-7% SO₂ bo'ladi, ajratish uchun isitiladi va 5-vakuum bug'latgichga yuboriladi, shundan so'ng u 7-yig'gichga oqib keladi va boshqa qayta ishlash bosqichlariga yuboriladi (neytrallash, aralashtirish, quritish). Gazsimon SO₂ reaktorning tepa qismi va bugiatgichdan so'ng 1-blokka qaytariladi.



11.1-rasm. Suyuq uglerod to'rt oksidi eritmasida sulfirlash sxemasi:
1- SO₂ ni SO₃ gacha oksidlash bloki; 2-sovutgich; 3,7-yig'gichlar; 4-reaktor; 5-bug'latgich; 6-isitgich