Paleolit tosh davrining dastlabki bosqichi. Paleolit davrining o'rganilish tarixi

Obirahmat g’or-makoni Toshkent shahridan 100 km shimili-sharqda, G’arbiy Tyan-Shan – Chotqol tizmasidagi Paltov soyining yuqori sohilidi joylashgan. Qazuv ishlari jarayonida 21 ta madaniy qatlam mavjud ekanligi aniqlandi. Ko’plab tosh qurollar, har xil hayvonlar suyaklari, gulxan va kul qoldiqlari topilgan.
Olimlarning farazlariga ko’ra, bu yodgorlikda odamlar bundan 120-40 ming yil muqaddam istiqomat qilishgan.
Xo’jakent manzilgohi Toshkent shahridan 80 km shimoli-sharqda, Chirchiq daryosining chap sohilidagi Xo’jakent qishlog’i yaqinida joylashgan. G’or shimoli-g’arbga qaragan, balandligi 2,5 m, kengligi 6 m, chuqurligi 4 m. G’ordan ishlov berilgan nekleuslar, qo’l chopqilari, parrakchalar, teshgich-bigizlar topilgan bo’lib, odamlar miloddan 100-40 ming yillar ilgari yashaganlar va asosan termachilik hamda ovchilik bilan shug’ullanganlar.
Ko’buloq joy-makoni Ohangaron daryosining o’ng irmog’idan biri – Qizil olma soyining o’rta oqimida, Angren shahridan 10-12 km g’arbda joylashgan Obliq qishlog’idan 5 km shimoli-g’arbda joylashgan. Bu yodgorlik ko’p qatlamli bo’lib, unda arxantroplar, neandertallar va kramonyonlar yashashgan. Ko’lbuloq 41 ta qatlamdan iborat bo’lib, 4-8 qatlamlari mustye davriga taalluqlidir.
Paleolit – odamning shakllanish davri hisoblanadi. Bu davrda odamlar ibtidoiy gala davridan urug’chilik tuzumiga o’tishgan. Odamlar o’zlari uchun tosh, suyak va yog’ochdan ov hamda mehnat qurollari yasay boshlashgan. Bir toshga ishlov berish uchun odam ikkinchi toshni, suyak yoki yog’ochni ishga solgan. Tosh qurollariga ishlov berish texnologiyasiga qarab ularni quyidagi bosqichlarga bo’lish mumkin:
Olduvay bosqichi (bundan 3 mln. - 700 ming yil muqaddam). Qurollarning sodda va oddiyligiga ko’ra ularning jismoniy qiyofasi va tafakkuri hali yetarli darajada rivojlanmaganligi bilan xarakterlanadi. Bu davr uchun uch xil ko’rinishdagi qurollar xos. Birinchisi ko’pqirrali tosh qurol bo’lib, asosan o’simliklarni tanalarini qirishda va hayvonlarni terisini shilishda ishlatilgan. Ikkinchisi tosh uchrindilar bo’lib, ular toshni toshga urish natijasida hosil qilingan. Bu arxeologiyada retush texnikasi deb nomlanadi.
Uchinchisi chopperlar bo’lib, asosan chopqi sifatida ishlatilgan. Shu bilan birga choppenglar ham bo’lib, ularga ikki taraflama urib ishlov berilib, ushlashga juda qulay qilib ishlangan.
Olduvay tosh qurollari orasida nukleuslar alohida ahamiyatga ega. Ular tosh qurol yasashda asos vazifasini bajarsa-da, chopperdan ajratish ancha qiyin. Olduvay qurollarining o’lchami 8-10 sm atrofida.
Bu davrda yashagan qadimgi odamlar tabiatdan ajralmagan holda, olovni bilmay termachilik va ovchilik bilan shug’ullanishgan. Ular jamoa ko’rinishida yashab, ovni ham jamoa bo’lib uyushtirishgan.