P. S. Su L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish asoslari

7. Alohida muhofazalanadigan hududlar tashkil etish. Bu
guruhga tabiatning boshqa kom ponentlari qatori o'sim liklarni 
ham muhofaza ostiga olish m aqsadida maxsus hududlar, y a’ni 
qo 'riqxon alar, buyurtm alar, parvarishxonalar, milliy b o g 'la r 
tashkil etish va ularning sam arali faoliyatini ta ’m inlash kabi 
chora-tadbirlarni kiritish mumkin. «Qizil kitob» tashkil etilishini 
h a m o 's im lik la r n i m u h o fa z a la s h g a q a r a tilg a n m u h im
tadbirlardan biri deb hisoblash m umkin. U nda noyob, kam ayib 
b o ray o tg an , him oyaga m u h to j o 'sim lik tu rla rin in g tavsifi, 
miqdori, tarqalish hududlari va o'sish sharoitlari haqida qimmatli 
ilmiy m a ’lum otlar aks ettirilgan. Uning qizil rangi o'sim lik yoki 
h ay v o n o t tu rla rin in g b iro r tu rin i y o 'q o lib b o ra y o tg a n lig i 
xavfidan ogoh etish va Ona tabiatni mungli nidosi timsolidir. U
o 's im lik va h a y v o n o tla rn i s a q la b q o lis h d a o 'z ig a xos 
dasturilam al hisoblanadi. «Qizil kitob»ga kiritilgan o'sim liklar 
turi Y U N E P tavsiya etgan tasnifotga binoan quyidagi 4 ta 
toifaga ajratiladi:

---

Y o‘qotilganyokiyo'qolib ketish arafasidagiturlar.
Bu toifaga 
bir necha yillar davomida tabiat qo 'y n ida uchramaydigan, biroq 
yig‘ib olish qiyin b o 'lgan ayrim jo y lard ag in a yoki m adaniy 
sharoitda saqlanib qolish ehtimoliga ega bo'lgan o'sim lik turlari 
kiradi.
Yo ‘qolib borayotgan turlar. Bular,
y o 'q o lib ketish xavfi ostida 
turgan, saqlanib qolish uchun maxsus m uhofaza talab etadigan 
turlardir.
N oyob turlarga
m a ’lum kichik m ay d o n la rd a o 'z ig a xos 
sh a ro itla rd a saqlanib qolgan, tez y o ‘q o lib ketishi m um kin 
b o‘lgan va jiddiy nazoratni talab etuvchi turlar mansub.